دائرة المعارف بزرگ اسلامی

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

ابن حاج، ابوعبدالله محمد بن محمد | سعیدالله قره بگلو اِبْنِ حاج‌، ابوعبدالله‌ محمد بن‌ محمد بن‌ محمد عبدری‌ فاسی‌ (د 20 جمادی‌ الاول‌ 737 ق‌/ 25 دسامبر 1336 م‌)، فقيه‌ مالكی‌. با توجه‌ به‌ اينكه‌ مدت‌ زندگی‌ او را بيش‌ از 80 سال‌ نوشته‌اند (ابن‌ رافع‌، 1/ 154؛ ابن‌ ملقن‌، 471)، می‌توان‌ تولد او را در حدود 657 ق‌ تخمين‌ زد. ابن‌ حاج‌ در آغاز از علمای‌ فاس‌ دانش‌...
ابن حاجب، ابوحفص | حسن صفری نادری اِبْنِ حاجِب‌، ابوحفص‌ عمر بن‌ محمد بن‌ منصور امينی‌ ملقب‌ به‌ عزالدين‌ (593- 28 شعبان‌ 630 ق‌/ 1197- 9 ژوئن‌ 1233 م‌)، محدث‌ و مورخ‌ دمشقی‌. برخی‌ از منابع‌ كنيۀ او را «ابوالفتوح‌» نيز ذكر كرده‌اند (ابن‌ مستوفی‌، 1/ 409). وی‌ در دمشق‌ به‌ دنيا آمد و احتمالاً به‌ سبب‌ آنكه‌ جدش‌، منصور بن‌ مَسْرور، حاجب‌ و در...
ابن حاجب نعمان، ابو الحسن | محمدمهدی مؤذن جامی اِبْنِ حاجِبِ نُعمان‌، ابوالحسن‌ علی‌ بن‌ عبدالعزيز بن‌ ابراهيم‌ بن‌ بنّا (340-421 ق‌/ 951-1030 م‌)، كاتب‌، اديب‌ و شاعر. وی‌ در خاندانی‌ اهل‌ كتابت‌ و مورد عنايت‌ آل‌ بويه‌ زاده‌ شد. پدرش‌ در دستگاه‌ ابومحمد مُهَلبی‌، وزير معزالدوله‌، دبير و صاحب‌ «ديوان‌ سواد» بود (ابن‌نديم‌، 134؛ ابن‌جوزی‌، 8/ 51؛ ياقوت‌، ...
ابن حاجب نعمان، ابو الحسین | سیمین محقق اِبْنِ حاجِبِ نُعْمان‌، ابوالحسين‌ عبدالعزيز بن‌ ابراهيم‌ (د 351 ق‌/ 962 م‌)، اديب‌ و كاتب‌ بغدادی‌. وی‌ همانند پدرش‌ ابوعبدالله‌ حاجب‌ النعمان‌، به‌ كار كتابت‌ اشتغال‌ داشت‌. در ايام‌ معزالدولۀ ديلمی‌ از جانب‌ وزير ابومحمد مُهلّبی‌ به‌ سرپرستی‌ «ديوان‌ سواد» منصوب‌ شد. ظاهراً او به‌ نسخه‌نويسی‌ و جمع‌آوری‌ ك...
ابن حاشر |
ابن حازم | آذرتاش آذرنوش اِبْنِ حازِم‌، ابوجعفر محمد باهلی‌ (د نيمۀ اول‌ سدۀ 3 ق‌/ 9 م‌)، شاعر نوخاستۀ عباسی‌. او در بصره‌ تولد و پرورش‌ يافت‌ و در روزگاری‌ كه‌ بر ما معلوم‌ نيست‌، به‌ بغداد رفت‌ و همانجا مسكن‌ گزيد (ابن‌ جراح‌، 117؛ ابوالفرج‌، 14/ 92؛ خطيب‌، 11/ 295). هر چند كه‌ از جزئيات‌ زندگی‌ او هيچ‌ نمی‌دانيم‌، اما از مجموعۀ رو...
ابن حامد | سید محمد سیدی اِبْنِ حامِد، ابوعبدالله‌ حسن‌ بن‌ حامد بن‌ علی‌ بن‌ مروان‌، معروف‌ به‌ وراق‌ (د 403 ق‌/ 1012 م‌)، فقيه‌، اصولی‌ و محدثِ بنامِ حنبلی‌. از تاريخ‌ تولد و جزئيات‌ زندگی‌ او آگاهی‌ چندانی‌ در دست‌ نيست‌. وی‌ در بغداد می‌زيست‌ و استاد و فقيه‌ حنبليان‌ در روزگار خود بود (خطيب‌، 7/ 303). او را مجدِّدِ فقه‌ حنبلی‌ در...
ابن حاجب، ابوعمرو | ایران ناز کاشیان اِبْنِ حاجِب‌، ابوعمرو جمال‌الدين‌ عثمان‌ بن‌ عمر (570-26 شوال‌ 646 ق‌/ 1174-11 فوريۀ 1249 م‌)، نحوی‌ و فقيه‌ مالكی‌. خاندان‌ وی‌ احتمالاً از كردان‌ ساكن‌ دونه‌ (قريه‌ای‌ در همدان‌، نک‍ : ياقوت‌، 2/ 630؛ قس‌: ابن‌ فرحون‌، 2/ 89) بودند و نسبتهای‌ دوينی‌ (ذهبی‌، 23/ 265) و روينی‌ (ابن‌ كثير، 13/ 188) كه‌ به‌ وی...
ابن حبیب |
ابن حبش | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اِبْنِ حَبَش‌، ابوعلی‌ حسين‌ بن‌ محمد دينوری‌ (پيش‌ از 300- 373 ق‌/ 913-983 م‌)، مقری‌ دينور. از جزئيات‌ زندگی‌ وی‌ چيزی‌ نمی‌دانيم‌. تنها می‌توان‌ گفت‌ كه‌ او برای‌ استماع‌ از ابويعلی‌ موصلی‌ (د 307 ق‌) و عباس‌ رازی‌ (د 310 ق‌) می‌بايست‌ پيش‌ از 300 ق‌ متولد شده‌ و در اوايل‌ عمر در بغداد بوده‌ باشد. ابن‌ حبش...
ابن حبیب، ابوجعفر | آذرتاش آذرنوش اِبْنِ حَبيب‌، ابوجعفر محمد (د 245 ق‌/ 859 م‌)، مورخ‌، نحوی‌ و لغوی‌. وی‌ در بغداد زاده‌ شد و در سامرا درگذشت‌. او از باب‌ ولاء به‌ خاندان‌ محمد بن‌ عباس‌ هاشمی‌، هاشمی‌ نيز خوانده‌ شده‌ و از باب‌ اشتهار به‌ علم‌ تاريخ‌، «اخباری» و به‌ سبب‌ تأليف‌ كتاب‌ المحبر، محبری‌ لقب‌ يافته‌ بود. از زندگی‌ او تقريباً هيچ...
ابن حبان | علی رفیعی علامرودشتی اِبْنِ حِبّان‌، ابوحاتم‌، محمد بن‌ حبان‌ بن‌ احمد بن‌ حبان‌ (ح‌ 270- 21 شوال‌ 354 ق‌/ 883 -20 اكتبر 965 م‌)، محدث‌، فقيه‌ شافعی‌، مورخ‌ و لغوی‌ تميمی‌ بُستی‌.
ابن حبیب، شرف الدین | احمد بادکوبه هزاوه اِبْنِ حَبيب‌، شرف‌‌الدين‌ بن‌ عبدالقادر بن‌ بركات‌ بن‌ ابراهيم‌ (د پس‌ از 1005 ق‌/ 1597 م‌)، فقيه‌ حنفی‌، مفسر، نحوی‌ از مردم‌ غزّه‌ (در جنوب‌ فلسطين‌).
ابن حجر |
ابن حبیش | محمدهادی مؤذن جامی اِبْنِ حُبَيش‌، ابوالقاسم‌ عبدالرحمن‌ بن‌ محمد بن‌ عبدالله‌ بن‌ يوسف‌ بن‌ ابی‌ عيسی‌ انصاری‌ (504-584 ق‌/ 1111- 1188 م‌). مورخ‌، محدث‌، فقيه‌ و اديب‌ اندلسی‌. حبيش‌ نام‌ دايی‌ وی‌ بوده‌ است‌ (ذهبی‌، سير، 21/ 119).
ابن حبیب، ابومروان | احمد بادکوبه هزاوه اِبْنِ حَبيب‌، ابومروان‌ عبدالملك‌ بن‌ حبيب‌ بن‌ سليمان‌ سلمی‌ (ح‌ 174- 238 يا 239 ق‌/ 790-852 يا 853 م‌)، محدث‌، فقيه‌، اديب‌، نحوی‌، شاعر و نسّابۀ اندلسی‌. وی‌ از موالی‌ قبيلۀ سليم‌ (ابن‌فرضی‌، 1/ 313) و يا به‌ گفتۀ ابن‌ حارث‌ از خود قبيلۀ سليم‌ بوده‌ است‌ (حميدی‌، 2/ 447). قاضی‌ عياض‌ (3/ 30) نيای‌ بزرگ‌ ا...
ابن حجر هیتمی | محمد آصف فکرت اِبْنِ حَجَرِ هَيْتَمی‌، شهاب‌ الدين‌ ابوالعباس‌ احمد بن‌ بدرالدين‌ محمد بن‌ شمس‌الدين‌ محمد بن‌ نورالدين‌ علی‌ بن‌ حجر هيتمی‌ سعدی‌ انصاری‌ (909 - رجب‌ 974 ق‌/ 1503-1567 م‌)، فقيه‌، عالم‌ و مؤلف‌ پركار شافعی‌. نسبتهای‌ هيتمی‌ و سعدی‌ از محلۀ ابوالهيتم‌ در ايالت‌ غربيه‌ و قبيلۀ بنی‌ سعد در ايالت‌ شرقيۀ مصر گر...
ابن حجه حموی | مریم صادقی اِبْنِ حِجّۀ حَمَوی‌، تقی‌الدين‌ ابوبكر بن‌ علی‌ بن‌ عبدالله‌ (767- 15 شعبان‌ 837 ق‌/ 1366 م‌ -27 مارس‌ 1434 م‌)، اديب‌، شاعر، موشّح‌ سرا و مؤلف‌ حنفی‌ كه‌ علاوه‌ بر مشاغل‌ اجتماعی‌ برخی‌ از وظايف‌ و مناصب‌ دينی‌ را نيز بر عهده‌ داشت‌ (ابن‌حجر، 8/ 310؛ ابن‌ تغری‌ بردی‌، 15/ 190). وی‌ در حماة شام‌ به‌ دنيا آمد...
ابن حجاج | آذرتاش آذرنوش اِبْنِ حَجّاج‌، ابوعبدالله‌ حسين‌ (ثعالبی‌، 3/ 30؛ حسن‌) بن‌ احمد (د 22 جمادی‌ الآخر 391 ق‌/ 19 مۀ 1001 م‌)، شاعر شيعی‌ مذهب‌ و «سخيفه‌ سرا». وی‌ در محلۀ «سوق‌ يحيی» در بغداد زاده‌ شد و بعدها، اشعار متعددی‌ به‌ ياد آن‌ محله‌ سرود (ياقوت‌، بلدان‌، 3/ 195).
ابن حجی | محمد عبدعلی اِبْنِ حِجّی‌، ابوالعباس‌ شهاب‌الدين‌ احمد بن‌ علاءالدين‌ حجی‌ ابن‌ موسی‌ (751-816 ق‌/ 1350-1413 م‌)، محدث‌، فقيه‌ شافعی‌ و مورخ‌ دمشقی‌. وی‌ در دمشق‌ متولد شد و در همانجا پرورش‌ يافت‌ (مقريزی‌، 276؛ ابن‌ قاضی‌ شهبه‌، 4/ 11). ابتدا قرآن‌ را حفظ كرد (سخاوی‌، الضوء، 269) و سپس‌ نزد پدرش‌ علاءالدين‌ حجی‌ (د 782 ...
ابن حجر عسقلانی | عباس زریاب خویی اِبْنِ حَجَر عَسْقَلانی‌، شهاب‌ الدين‌ ابوالفضل‌ احمد بن‌ علی‌ بن‌ محمد بن‌ محمد بن‌ علی‌ بن‌ احمد بن‌ محمود بن‌ احمد حجر عسقلانی‌ كِنانی‌ مصری‌ (22 شعبان‌ 773 ـ ذيقعدۀ 852 ق‌/ 16 فوريۀ 1372 - ژانويۀ 1449 م‌)، يكی‌ از علمای‌ بزرگ‌ حديث‌ و فقه‌ شافعی‌، موّرخ‌ و شاعر.
ابن شباط | ابوالفضل بیرجندی ابوعبدالله محمد بن علی بن محمد (618-681 ق / 1221-1282 م)، ادیب، شاعر، مورخ و فقیه مالکی. خاستگاه خاندان وی تَوْزَر از شهرهای تونس بود.
ابن شاهین ظاهری | صادق سجادی غرس الدین خلیل (813-873 ق / 1410- 1468 م)، از دیوانسالاران و نویسندگان سدۀ 9 ق / 15 م مصر و شام.
ابن شاهین | علی اکبر ضیائی ابوحفص عمر بن احمد بن عثمان، ملقب به واعظ (صفر 297- ذیحجۀ 385 / نوامبر 909- ژانویۀ 996)، محدث و رجالی بغداد.
ابن شاذان، ابوعلی | علی بته کن ابوعلی حسن بن احمد بن ابراهیم ‌بن حسن ‌بن محمد بن شاذان بزاز (339-425 ق / 950-1034 م)، محدّث اشعری و حنفی بغدادی.
ابن شاکر کتبی | صادق سجادی صلاح‌الدین ابو عبدلله محمد بن شاکر بن احمد بن عبدالرحمن بن شاکر بن هارون بن شاکر دارانی، مورخ و ادیب دمشقی (د 764 ق / 1363 م).
ابن شاس | عباس سالاری ابومحمد جلال‌الدین عبدلله ‌بن محمد بن نجم جذامی (د 616 ق / 1219 م) محدث و فقیه مالکی.
ابن شاهویه | ابوالفتح حکیمیان ابوبکر محمد بن احمد بن علی بن شاهویه (د 362 ق / 973 م)، ریاضی‌دان و فقیه شافعی ایرانی. شاهویه یک نام ایرانی و مرکب از واژۀ «شاه» و پسوند «ویه» همچون سیبویه و امثال آن است (ابن‌خلکان، 4 / 211).
ابن شاذان، ابومحمد | احمد پاکتچی ابومحمد فضل‌ بن شاذان بن خلیل اَزْدی نیشابوری (د 260 ق / 874 م)، متکلم و فقیه امامی.
ابن شبه | عنایت الله فاتحی نژاد ابوزید، عمر بن شبة بن عبیدة بن زید نُمیری (173-263 ق / 789-877 م)، ادیب، شاعر، راویِ اخبار، و احادیث. «شبّه» لقب پدر او بود که گویند از ترانۀ رجزگونه‌ای که مادرش در کودکی برای وی می‌خوانده، اخذ شده است (مرزبانی، نورالقبس، 231).
ابن شجری | عنایت الله فاتحی نژاد ابوالسعادات هبةالله بن علی علوی حسنی (450-20 رمضان 542 ق / 1058-12 فوریۀ 1148)، نحوی، لغوی، ادیب و شاعر شیعی.
ابن شبرمه | ناصر گذشته یا ابوشبرمه عبدلله بن شبرمة بن طفیل ضّبی (72-144 ق / 691-761 م)، قاضی و فقیه کوفی، از بنی ضبة بن أُدّ (ابن‌حزم، 203، 204).
ابن شداد، ابوالمحاسن | ناصر گذشته ابوالمحاسن بهاءالدین یوسف بن رافع بن تمیم بن عقبة بن محمد بن عتّاب اسدی (رمضان 539-14 صفر 632 / مارس 1145- 8 نوامبر 1234 م)، فقیه، قاضی و تاریخ‌نگار شافعی.
ابن شرشیر |
ابن شداد، عزالدین | عبدالمحمد روح بخشان عزالدین ابوعبدلله محمد بن علی بن ابراهیم بن شداد انصاری حلبی (ذیحجۀ 613- صفر 684ق / 1217-1285م)، دبیر، وزیر و مورخ روزگار ایوبیان و مملوکان.
ابن شرقی | حسن صفری نادری ابوحامد نیشابوری، احمد بن محمد بن حسین (240-325 ق / 854-937 م)، محدث شافعی مذهب.
ابن شدقم | ابوالحسن دیانت ابوالمکارم بدرالدین، حسن بن علی بن حسن بن علی بن شدقم حسینی، مورخ، فقیه، محدث، شاعر و ادیب مدنی در سدۀ 10 ق / 16 م.
ابن شرف | سید جعفر سجادی ابوالفداء عمادالدین اسماعیل بن ابراهیم بن محمد ابن علی قدسی یا مقدسی (782 یا 783-852 ق / 1380 یا 1381- 1448 م)، ادیب، حساب‌دان و فقیه شافعی.
ابن شداد، ابومحمد | سید محمد سیدی ابومحمد عزالدین عبدالعزیز بن شداد بن تمیم بن معز بن بادیس (د پس از 582 ق / 1186 م)، تاریخ‌نگار مغربی.
ابن شرفشاه | سید جعفر سجادی حسینی استرابادی جرجانی، سید رکن‌الدین حسن ابن محمد (د 715 یا 718 ق / 1315 یا 1318 م)، مکنی به ابو‌محمد (سبکی، 6 / 86) و ابوالفضایل (دلجی، 150)، حکیم، متکلم و نحوی مشهور سدۀ 8 ق / 14 م.
ابن شقیر | حسن یوسفی اشکوری ابوالفتح شرف‌الدین نصرالله بن عبدالمنعم بن نصرالله بن حواری تنوخی دمشقی (604-673 ق / 1207-1274 م) محدث و ادیب حنفی مذهب.
ابن شکله |
ابن شعار | بشری حشمت پسند ابوالبرکات کمال‌الدین، مبارک بن احمد بن حمدان موصلی (صفر 593 ـ جمادی‌الآخر 654 / دسامبر 1196 ـ ژوئن 1256)، ادیب و مورخ.
ابن شریه | یوسف رحیم لو عُبَیْد جُرْهُمی، از اخباریان و نسب‌شناسان دورۀ جاهلی که عصر اسلامی را درک کرد و در دوران خلافت عبدالملک ابن‌مروان (65-86 ق / 685-705 م) درگذشت (ابن‌ندیم، 2 / 89). در نام وی اختلاف است.
ابن شحنه | مریم صادقی عنوان چند تن از قاضیان و مورخان ترک نژاد حلب در سدۀ 9 ق / 15 م.
ابن شکر | عبدالمحمد روح بخشان ابومحمد صفی‌الدین عبدالله بن علی بن حسین شیبی دمیری معروف به ابن‌شکر (548-622 ق / 1153-1225 م)، عالم و فقیه مالکی.
ابن شنظیر | علی رفیعی علامرودشتی ابواسحاق ابراهیم بن محمد بن حسین (352-10 ذیحجۀ 402 ق / 963-3 ژوئیه 1012)، محدث، مورخ و فقیه مالکی طُلیطلی اندلسی.
ابن شرف قیروانی | محمدعلی لسانی فشارکی ابوعبدالله محمد بن ابی سعید جُذامی قیروانی (ح 390- اول محرم 460 ق / 1000-11 نوامبر 1067 م)، شاعر، ادیب و ناقد مغربی.
ابن شنبوذ | علی اکبر ضیائی ابوالحسن محمد بن احمد بن ایوب بن الصَلْت (د 328 ق / 939 م)، مقری بغدادی. نام وی به شکلهای ابن‌شنَّبوذ و ابن‌شَنْبوذ نیز آمده است (نک‍ ‍: زبیدی، 9 / 431).
ابن شهاب |

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام