دائرة المعارف بزرگ اسلامی

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

ابن عریف، ابوالقاسم | کبری سپهری ابوالقاسم حسین بن ولیدبن نصر (د رجب 390 / ژوئن 1000)، ادیب، نحوی و شاعر اواخر عصر امویان در اندلس.
ابن عربی، ابوبکر | احمد پاکتچی ابوبکر محمدبن عبدالله بن محمد بن عبدالله بن احمد مَعافِری اشبیلی (468-543ق / 1076-1148م)، فقیه مالکی و محدث نامدار اندلس.
ابن عربشاه، ابونصر | محمدهادی مؤذن جامی ابونصرهبةالله عبدالوهاب بن احمدحاج‌طرخانی (18 شوال 813-15 رجب 901ق / 13 فوریۀ 1411-30 مارس 1496م)، ملقب به تاج‌الدین، فقیه و ادیب حنفی.
ابن عرفه | علی رفیعی علامرودشتی ابوعبدالله محمدبن محمد وَرعَمّی (716-803ق / 1316-1401م)، فقیه مالکی در تونس در عهد حَفْصیان.
ابن عریف، ابوالعباس | حسین لاشیء ابوالعباس احمدبن محمد بن موسی بن عطاءالله صَنهاجی، فقیه، محدث و صوفی مشهور اندلسی (481 ـ صفر 536ق / 1088 ـ سپتامبر 1141م).
ابن عروس | فرامرز حاج منوچهری ابوالعباس احمدبن عبدالله بن محمد بن ابی‌بکر ابن‌علی‌بن یشکر بن یحیی بن وتران بن عروس (د 868ق / 1464م)، از صوفیان مشهور تونس در عصر حفصیان.
ابن عزوز | مهدی سلماسی محمد المکی بن مصطفی بن محمد حسنی ادریسی (1270-1334ق / 1854-1916م)، عالم جامع الاطراف مالکی.
ابن عزم | سید علی آل داوود ابوعبدالله شمس‌الدین محمدبن عمربن محمدبن احمدبن عزم تمیمی (816-891ق / 1413-1486م)، تاریخ‌نگار مالکی مذهب.
ابن عزیز |
ابن عزرا | شهناز رازپوش ابراهام بن مئیر (مایر) (ح 484-562ق / 1091-1167م)، مفسّر تورات، ادیب، مترجم آثار عربی به عبری، منجم و ریاضی‌دان یهودی اندلسی.
ابن عسکر، ابوعبدالله محمد بن علی | مریم صادقی ابوعبدالله‌ محمد بن‌ علی‌ (584-636ق‌ / 1188-1239م‌)، راوی‌، فقیه‌، مورخ‌ و اديب‌ عصر موحدون‌ اندلس‌.
ابن عسال | احمد پاکتچی نام مشترک اعضای خاندانی مسیحی از قبطیان که افراد شاخص آن در سدۀ 7ق / 13م می‌زیسته‌اند و به «اولاد عسال» نیز مشهور بوده‌اند.
ابن عسکر، ابوعبدالله محمد بن علی بن عمر | علی رفیعی علامرودشتی ابوعبدالله محمد بن علی بن عمر بن حسين بن مصباح حسنی سريفی معروف به ابن عسكر (ح 936- مق‍ 30 جمادی‌الاول 986ق / 1530-4 اوت 1578م)، قاضی، مورخ و صوفی مراكشی.
ابن عصفور |
ابن عطا | مینا حفیظی ابوالعباس احمد بن محمد بن سهل اَدَمی بغدادی (مق‍ ‍309ق / 922م)، عارف، شاعر، مفسر و محدث حنبلی.
ابن عصفور، ابوالحسن | عنایت الله فاتحی نژاد ابوالحسن ‌علی ‌بن‌ مؤمن ‌بن ‌محمد بن ‌عصفور اشبيلی ‌حَضْرَمی) 597-670ق / 1201-1272م‌)، نحوی‌، اديب‌ و شاعر.
ابن عطیه، عبدالملک | مهدی سلماسی عبدالملك بن محمد سعدی (مق‍ ‍130ق / 748م)، فرمانده سپاه اموی، والی مكه و مدينه در دوران مروان دوم، آخرين خليفۀ اموی.
ابن عطاءالله | مینا حفیظی ابوالعباس (ابوالفضل) تاج‌الدين احمد بن محمد بن عبدالكريم سكندری جذامی (د 709ق / 1309م)، ملقب به شيخ كبير، عارف، شاعر، نحوی، محدث، مفسر و فقيه مالكی و از مشايخ بزرگ طريقت شاذليه.
ابن عطیه، ابومحمد | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث ابومحمد عبدالحق بن غالب بن عبدالرحمن بن غالب محاربی (481-25 رمضان 541ق / 1088- 28 فوريۀ 1147م)، مفسر و محدث مالكی مذهب و از رجال سياسی اندلس در دورۀ مرابطون.
ابن عساکر | نورالله کسایی نام تنی چند از دودمان بنی عساکر که پس از درگذشت ابوالقاسم علی بن عساکر چهرۀ نامدار این خاندان به این عنوان خوانده شدند.
ابن عقیل، ابومحمد | رضا انزابی نژاد , محمدمهدی مؤذن جامی ابومحمد بهاءالدين عبدالله بن عبدالرحمن (9 محرم 698 – 23 ربيع‌الاول 769ق / 17 اكتبر 1298-17 نوامبر 1367م)، نحوی، فقيه و قاضی شافعی.
ابن عقیله | محمدهادی مؤذن جامی ابوعبدالله جمال‌الدين محمد بن احمد بن سعيد حنفی مكی، ملقب به ظاهر (د 1150ق / 1737م)، محدث، صوفی و مورخ. او در مكه زاده شد و در همانجا نشأت يافت.
ابن عقده | احمد پاکتچی ابوالعباس احمد بن محمد بن سعيد همدانی (15 محرم 249-7 ذيقعدۀ 332ق / 10 فوريۀ 863 - اول ژوئيۀ 944م)، محدث بزرگ شيعی.
ابن عفیف تلمسانی | عنایت الله فاتحی نژاد محمد بن سليمان (661 - 688ق / 1263- 1289م)، معروف به الشاب الظريف (جوان شوخ طبعِ نكته‌سنج)، شاعر و اديب عصر مماليك.
ابن علاء قشیری |
ابن علان، شهاب الدین | نجیب مایل هروی شهاب‌الدين احمد بن ابراهيم بن محمد علان شافعی (975- رمضان 1033ق / 1567- ژوئن 1624م)، از صوفيان نقشبندی كه به استناد نسب‌نامه‌ای منظوم كه خودش سروده، نسبتش با 20 واسطه به ابوبكر می‌رسيده است.
ابن علاف | عباس حجت جلالی ابوبكر حسن بن علی نهروانی (ح 218-318ق / 833-930م)، شاعر.
ابن علان، محمدعلی | مهدی سلماسی محمدعلی بن محمد علان بكری صدّيقی (20 صفر 996-21 ذيحجۀ 1057ق / 10 ژانويۀ 1588-7 ژانويۀ 1648م)، عالم جامع الاطراف شافعی. نسب وی به ابوبكر برمی‌گردد.
ابن عقیل، ابوالوفاء | محمدهادی مؤذن جامی ابوالوفاء علی بن عقيل بن محمد ظفری بغدادی (431-12 جمادی‌الاول 513ق / 1040-22 اوت 1119م)، فقيه، متكلم و واعظ حنبلی.
ابن عطاش | محمدعلی کاظم بیگی احمد بن عبدالملك عطاش (مق‍ ‍500ق / 1107م)، طبيب و داعی مشهور اسماعيليان در ايران به روزگار سلجوقيان.
ابن عربی، ابوعبدالله | شرف الدین خراسانی ابوعبدالله محیی‌الدین محمدبن علی بن محمدبن العربی الحاتمی (560-638ق / 1165-1240م)، معروف به شیخ اکبر، اندیشمند، عارف و صوفی بزرگ جهان اسلام.
ثمره | سجاد نیک فهم خوب روان ثَمَره، رساله‌ای شامل 102 جمله در احکام نجوم، منسوب به بطلیموس (ه‍ م). نام این رساله در متون عربی و فارسی به صورتهای الثمرة ( فی احکام النجوم)، رسالة فی الفلک (عمر، 16)، مائة کلمة (حاجی خلیفه، 2/ 496)، صد بند (منزوی، 4/ 2895)، یا صد کلمه (استوری، II(1)/ 36) نقل شده است.
ثناء الله پانی پتی |
ثمینی | سارا حاجی حسینی ثَمینی، ضیاء‎الدین عبدالعزیز بن عبدالله (1130-11 رجب 1223ق/ 1718- 2 سپتامبر 1808م)، از بزرگان فقهای اباضیه. شهرت وی بیشتر به سبب اهتمامش به فقه اباضی، به‌ویژه احکام مربوط به مسائل اجتماعی است؛ هر چند به علومی دیگر هم می‎پرداخته است.
ثنایی مشهدی | جمیله اعظمیان ثَناییِ مَشْهَدی، خواجـه حسین بن غیاث‌الـدین محمـد (د 996ق/ 1588م)، از پیشگامان برجستۀ سبک هندی و از قصیده سرایان بزرگ قرن 10ق/ 16م. ثنایی چنان که خود در مقدمۀ دیوانش یاد کرده، نامش حسین و نام و لقب پدرش غیاث‌الدین محمد المشهدی، و شهرتش ثنایی است (ص 4). از این‌رو، قول عبدالنبی فخرالزمانی (ص 198) و اسماعیل پاش...
ثنویت | فاطمه لاجوردی ثَنَویّت، باور به وجود دو اصل عِلّی، یا دو بُن در ورای پدیدارهای عالم، که اغلب به صورت دو خدا، دو نیرو یا دو مجموعه از ایزدان و دیوان که در تقابل با یکدیگر و دست در کار ادارۀ عالم‌اند، بیان می‌شود.
ثمن |
ثنویه | علی رضا سید تقوی ثَنَویّه، عنوانی برای برخی نحل و ملل در کلام و فرقه‌نگاری اسلامی. این عنوان به صورت اصحاب الاثنین و اهل التثنیه (اشعری،327، 485؛ باقلانی، 60) نیز آمده است.
ثوریه | احمد پاکتچی ثوریّه، عنوان مذهبی فقهی از مذاهب اهل سنت که به پیشوای آن سفیان ثوری منسوب شده، و دست کم تا سدۀ 4ق/ 10م پیروانی داشته است. از این مذهب گاه به تعبیر ثوریه (مثلاً نک‍‌ : مقدسی، 44، 45) و گاه با عبارت «اصحاب الثوری» (مثلاً نک‍ : بغدادی، 21، 189) یاد شده است.
ثواب و عقاب | مسعود تاره ثَواب و عِقاب، دو اصطلاح قرآنی به معنی پاداش و کیفر الٰهی برای اعمال نیک و بد انسان.
ثوری |
ثور، دومین برج | محمد مظفری ثور، دومین برج از برجهای دائرةالبروج، به صورت گاوی که نیمۀ پایین او رو به مغرب است و نیمۀ بالایی او رو به مشرق، و کفل و دو پا ندارد (صوفی، 186). بیرونی در توصیف این صورت می‌گوید: چون نیمۀ پیشینِ گاوی است که آن را از ناف به دو نیمه کرده‌اند و سرش پایین است و به محل زخم می‌نگرد ( التفهیم، 90).
ثور، نام کوه | شیوا جعفری ثور، نام کوهی در جنوب مسجد‌الحرام، در فاصلۀ دورتری نسبت به مکه، و دارای غار معروفی به همین نام. ثور در لغت به معنی گاو نر است.
ثمود | فرامرز حاج منوچهری ثَمود، نام قومی از اعراب باستان یا «اعراب بائده» که با انکار دعوت پيامبر خود، حضرت صالح(ع)، به عذاب الٰهی گرفتار آمدند. قصص قوم ثمود در قرآن کريم به کرات آمده، و از آنها به عنوان قومی مشرک ياد شده است. يافته‌های باستان‌شناسی نیز وجود چنين قومی را تأييد کرده، و برخی يادمانهای تاريخی از آنها به دست آمده است.
ثوینی بن سعید |
ثئوفراستوس |
جابر بن حیان | رضا کوهکن جابِرِ بْنِ حَیّان، ابوعبدالله جابر بن حیان بن عبدالله ــ که با نسبتهای ازدی، کوفی و طوسی و لقب صوفی شناخته شده است ــ عالم کیمیا و فیلسوف شیعی سدۀ 2ق/ 8 م که مجموعۀ بزرگی از آثار در کیمیا و فلسفۀ طبیعی به او منسوب شده است.
جابر بن زید |
ج (جیم) | ملیحه مهدوی ج (جیم)، حرف ششم از الفبای فارسی، پنجم از حروف هجای عربی و سوم از حروف ابجد. آن را از زمرۀ حروف معجمه یا منقوطه، موحّده یعنی یک نقطه‌ای، حروف صحّۀ عربی، مصمّت، و ملفوظی یعنی 3 حرفی (ج ـ ی ـ م) دانسته‌اند و از آنجا که هنگام تلفظِ جیم متحرک، نَفَس حبس، و به علت تکیۀ گوینده بر حرف، صدا بلند می‌شود، از حروف مجهور...
جابر بن عبدالله انصاری | احمد پاکتچی جابِرِ بْنِ عَبْدُاللهِ اَنْصاری، ابوعبدالله (د ح 74ق/ 693 م)، از مشهورترين اصحاب پيامبر اسلام (ص). کنيۀ او را ابومحمد و ابوعبدالرحمان نيز نوشته‌اند (ابن ابی حاتم، 1(1)/ 492؛ ابن عبدالبر، 1/ 220).

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام