دائرة المعارف بزرگ اسلامی

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

ابن خازن | آذرتاش آذرنوش اِبْنِ خازِن‌، ابوالفضل‌ احمد بن‌ محمد (471- 518 ق‌/ 1078- 1124 م‌)، شاعر و خطاط بغدادی‌. خاندان‌ وی‌ اهل‌ دينور بوده‌اند. او خود در بغداد زاده‌ شد و همانجا درگذشت‌. تاريخ‌ وفات‌ او را برخی‌ 512 ق‌ نوشته‌اند (ابن‌ جوزی‌، عبدالرحمن‌، 9/ 204؛ ابن‌ جوزی‌، يوسف‌، 8(1)/ 76؛ ابن‌ اثير، 10/ 546) كه‌ با توجه‌ به‌ روا...
ابن خاتون | مهدی سلماسی اِبْنِ خاتون‌، عنوان‌ افرادی‌ از خاندانی‌ مشهور از شيعيان‌ لبنان‌. اين‌ خاندان‌ بيت‌ بورينی‌، بيت‌ ابوشامه‌ و بيت‌ شامی‌ نيز خوانده‌ شده‌اند (امين‌، اعيان‌، 2/ 584). منشأ اصلی‌ اين‌ خاندان‌ ناحيۀ جبل‌ عامل‌ بود و آنان‌ يكی‌ از قديمی‌ترين‌ و نامدارترين‌ خاندانهای‌ علمی‌ آن‌ سرزمين‌ به‌ شمار می‌رفتند. نخستين‌ ج...
ابن حیان | یوسف رحیم لو اِبْنِ حَيّان‌، ابومروان‌ حيّان‌ بن‌ خلف‌ بن‌ حسين‌ بن‌ محمد بن‌ حيان‌ بن‌ وَهْب‌ بن‌ حيانِ قُرْطُبی‌ (377- 469 ق‌/ 987-1076 م‌)، از بزرگ‌ترين‌ مورخان‌ اندلس‌. نيای‌ بزرگ‌ او حيان‌ پدر وهب‌ مولای‌ امير عبدالرحمان‌ بن‌ معاويه‌ بود (ابن‌ بشكوال‌، 150). هر چند قديم‌ترين‌ نويسندۀ شرح‌ حال‌ او، ابن‌ بشكوال‌ (د 578...
ابن خاقان |
ابن خراسان |
ابن خراسان، ابوالحسین | ایران ناز کاشیان اِبْن‌خُراسان‌، ابوالحسين‌ احمد بن‌ حسين‌ بن‌ حيدرۀ طرابلسی‌ (د 497 ق‌/ 1104 م‌)، شاعر. اطلاع‌ ما از زندگی‌ وی‌ بسيار اندك‌ است‌. گويا بسيار جوان‌ بود كه‌ به‌ دمشق‌ سفر كرد. تاريخ‌ ورود او به‌ دمشق‌ همزمان‌ با ورود بنو علوش‌ به‌ اين‌ شهر است‌، اما در منابع‌ به‌ اين‌ تاريخ‌ اشاره‌ای‌ نشده‌ است‌، وی‌ مدتی‌ در ا...
ابن خباز، ابوالعباس | ایران ناز کاشیان اِبْنِ خَبّاز، ابوالعباس‌ شمس‌الدين‌، يا ابوعبدالله‌ احمد بن‌ حسين‌ (589 - رجب‌ 639 ق‌/ 1193- ژانويۀ 1242 م‌)، اديب‌، فقيه‌ شافعی‌ و زبان‌شناس‌ نابينای‌ موصلی‌. از شيوه‌ و چگونگی‌ زندگانی‌ وی‌ اطلاع‌ چندانی‌ در دست‌ نيست‌. ذهبی‌ (تاريخ‌، 367) وی‌ را اصلاً از اهالی‌ اربل‌ می‌داند، اما غسانی‌ (1/ 504) او را زاد...
ابن خباز، ابوعبدالله | ایران ناز کاشیان اِبْنِ خَبّاز، ابوعبدالله‌ نجم‌الدين‌ محمد بن‌ ابی‌ بكر (ربيع‌الاول‌ 557- ذيحجۀ 631 ق/ فوريه‌ 1162- اوت‌ 1234 م)، اديب‌ و فقيه‌ شافعی‌.
ابن خراسانی | ابوالفضل بیرجندی اِبْن‌خُراسانی‌، ابوالعِزّ محمد بن‌ محمد بن‌ مواهب‌ (494- رمضان‌ 576 ق‌/ 1101 ـ ژانويۀ 1181 م‌)، شاعر، عروضی‌، نحوی‌ و كاتب‌ بغدادی‌. به‌ سبب‌ نام‌ نيايش‌ از او به‌ ابن‌مواهب‌ نيز ياد كرده‌اند (صفدی‌، 1/ 150؛ ذهبی‌، سير، 21/ 82). از جزئيات‌ زندگی‌ وی‌ چندان‌ اطلاعی‌ در دست‌ نيست‌. احتمالاً در خراسان‌ زاده‌ شد...
ابن خالویه | سید محمد سیدی اِبْنِ خالويه‌، ابوعبدالله‌ حسين‌ بن‌ احمد بن‌ خالويه‌، ملقب‌ به‌ ذوالنونين‌ (د 370 ق‌/ 980 م‌)، شاعر، اديب‌ و نحوی‌ برجستۀ ايرانی‌ تبار. ثعالبی‌ (1/ 88) نام‌ وی‌ را حسن‌ و ابن‌قفطی‌ (1/ 324) نام‌ پدر او را محمد آورده‌ است‌. او در همدان‌ به‌ دنيا آمد. در هيچ‌ يك‌ از مآخذ به‌ سال‌ تولد او اشاره‌ نشده‌ است‌، ام...
ابن خراط | محمدعلی حائری خرم آبادی اِبْنِ خَرّاط، ابومحمد عبدالحق‌ بن‌ عبدالرحمن‌ بن‌ عبدالله‌ بن‌ حسين بن‌ سعيد بن ابراهيم‌ اَزدی‌ (510 -582 ق‌/ 1116- 1186 م‌)، فقيه‌، محدث‌، حافظ، قاضی‌، اديب‌ و شاعر مالكی‌ اشبيلی‌. وی‌ به‌ سبب‌ اقامت‌ در شهر بجايه‌ به‌ عبدالحق‌ بجايی‌ نيز شهرت‌ داشته‌ است‌. بعضی‌ او را عبدالحق‌ يمانی‌ گفته‌اند كه‌ اشتباه‌ ا...
ابن خرزاد | مریم صادقی اِبْنِ خُرَّزاد، ابويعقوب‌ يوسف‌ بن‌ اسماعيل‌ نَجيرمی‌ (345-423 ق‌/ 956-1032 م‌)، لغت‌شناس‌، اديب‌، راوی‌ و ناسخ‌ مشهور مصر. خرزاد گويا نام‌ مشهور فارسی‌ است‌ (نک‍ : يوستی‌، «خرذاز» در سمعانی‌، 7/ 137، به‌ احتمال‌ قوی‌ غلط چاپی‌ است‌). نظر ابن‌‌خلكان‌ (7/ 76-77) دربارۀ اشتقاق‌ آن‌ نادرست‌ است‌. اين‌ كلمه‌ از ...
ابن خاقان | صادق سجادی اِبْنِ خاقان‌، خاندانی‌ از وزيران‌ و ديوان‌ سالاران‌ و اميران‌ عباسی‌ در سده‌های‌ 3-4 ق‌ كه‌ از آن‌ ميان‌، اين‌ كسان‌ شناخته‌ شده‌اند:
ابن خردادبه | عنایت الله رضا اِبْنِ خُرْدادْبِهْ، ابوالقاسم‌ عُبَيدالله‌ بن‌ عبدالله‌ بن‌ خردادبه‌ (د ح‌ 300 ق‌/ 913 م‌). مؤلفان‌ نام‌ و نام‌ پدر او را به‌ گونه‌های‌ متفاوت‌ آورده‌اند: مسعودی‌ (1/ 22) نام‌ او را عبيدالله‌ بن‌ عبدالله‌ به‌ خرداذبه‌ و ابن‌نديم‌ (ص‌ 165) عبدالله‌ بن‌ احمد خرداذبه‌ و ابن‌حجر عسقلانی‌ (4/ 96) عبيدالله‌ بن‌ اح...
ابن خشاب، ابوالحسن | علی اکبر ضیائی اِبْنِ‌خَشّاب‌، ابوالحسن‌ محمد بن‌ يحيی‌، قاضی‌ حلب‌ در روزگار ايلغازی‌ بن‌ ارتق‌. از زندگی‌ وی‌ چيزی‌ دانسته‌ نيست‌. شهرت‌ او در آباد ساختن‌ مساجد و تبديل‌ چهار كليسای‌ مهم‌ حلب‌ به‌ مسجد بود كه‌ هريك‌ از اين‌ مساجد در زمينۀ نشر علوم‌ و معارف‌ اسلامی‌ نقش‌ مهمی‌ را تا به‌ امروز ايفا نموده‌ است‌.
ابن خروف | ناصر گذشته , ناصرعلی افضل نژاد اِبْنِ‌خَروف‌، نام‌ دو شخصيت‌ اندلسی‌، يكی‌ نحوی‌ و ديگری‌ شاعر كه‌ هر دو سدۀ 7 ق‌/ 13 م‌ می‌زيستند و برخی‌ از منابع‌ چون‌ صفدی‌ (22/ 90-94)، ابن‌ شاكر (3/ 85، 86)، ابن‌ قاضی‌ (2/ 485) و مقری‌ (2/ 640 -642)، احوال‌ و آثار آن‌ دو را به‌ يكديگر نسبت‌ داده‌ و موجب‌ پيچيدگی‌ و ابهام‌ شده‌اند.
ابن خصیب، ابوعلی | غلامرضا جمشیدنژاد اِبْنِ خَصيب‌، ابوعلی‌ احمد بن‌ اسماعيل‌ بن‌ خصيب‌ انباری‌ بصری‌ (د ح‌ 290 ق‌/ 903 م‌)، شاعر و راوی‌ ادب‌ عربی‌ ملقّب‌ به‌ نطّاحه‌ (به‌ نوشتۀ صفدی‌، 6/ 248، بی‌تشديد طاء). خاندان‌ ابن‌‌خصيب‌ از شهر انبار برخاسته‌ بودند، اما جدّ او ابونصر خصيب‌ بن‌ عبدالحميد والی‌ مصر شده‌ بود (صفدی‌، همانجا؛ ياقوت‌، 2/ 227، 2...
ابن خضر | حسن یوسفی اشکوری اِبْنِ خَضِر، شهاب‌‌الدين‌ ابوالعباس‌ احمد بن‌ محمد صالحی‌ (706- 785 ق‌/ 1306-1383 م‌)، مُقری‌ و فقيه‌ حنفی‌. وی‌ در منابع‌ متأخر «قول‌ احمد» نيز ناميده‌ شده‌ است‌ (بغدادی‌، 1/ 115؛ زركلی‌، 1/ 225).
ابن خصیب، ابوبکر | علی اکبر دیانت اِبْنِ‌خَصيب‌، ابوبكر حسن‌، اخترشناس‌ ايرانی‌ تبار سدۀ 3 ق‌/ 9م‌. او به‌ فارسی‌ و عربی‌ می‌نوشت‌ (ابن‌قفطی‌، 165؛ سارتن‌، 698). ابن‌ طاووس‌، كنيۀ او را ابوالحسين‌ بن‌ ابی‌ الخصيب‌ ذكر كرده‌ و از دانشمندان‌ شيعۀ اهل‌ قم‌ و مقيم‌ كوفه‌ برشمرده‌ است‌ (ص‌ 129). از زادگاه‌ و جزئيات‌ زندگی‌ وی‌ آگاهی‌ دقيقی‌ در دست...
ابن خطیب الدهشه | حسن یوسفی اشکوری اِبْنِ خَطيبِ الدَّهْشه‌، نورالدين‌ ابوالثّناء محمود بن‌ احمد بن‌ محمد حَمَوی‌ (750-834 ق‌/ 1349-1431 م‌)، محدّث‌، فقيه‌، قاضی‌ و اديب‌ شافعی‌. خاندان‌ وی‌ از فيوم‌ مصر بود. پدرش‌ خطيبِ جامعه‌ دهشه‌ بود و از اين‌ رو به‌ لقب‌ خطيب‌ الدّهشه‌ مشهور شد (سخاوی‌، 10/ 129). سخاوی‌ وی‌ را همدانی‌ نيز خوانده‌ (همانجا)...
ابن خطیب اربلی | مریم صادقی اِبْنِ خَطيبِ اِرْبِلی‌، بدرالدين‌ ابوالمعالی‌ محمد بن‌ علی‌ (686-755 ق‌/ 1287-1354 م‌)، اديب‌، شاعر، نويسنده‌، نحوی‌ و فقيه‌ شافعی‌. نسبت‌ او را اربلی‌ موصلی‌ گفته‌اند. از انتساب‌ وی‌ به‌ اربل‌ و سپس‌ به‌ موصل‌ چنين‌ برمی‌آيد كه‌ در اربل‌ عراق‌ زاده‌ شده‌ و بعد از آن‌ در موصل‌ اقامت‌ گزيده‌ است‌. ابن‌ حجر (5...
ابن خطیب داریا | عنایت الله فاتحی نژاد اِبْنِ خَطيبِ دارَيّا، ابوالمعالی‌ محمد بن‌ احمد بن‌ سليمان‌ بيسانی‌ (745-810 ق‌/ 1344-1407 م‌)، شاعر، اديب‌ و لغوی‌. سيوطی‌ كنيۀ او را ابوعبدالله‌ آورده‌ است‌ (1/ 25) و برخی‌ ابوالمعاطی‌ نيز ذكر كرده‌اند (شوكانی‌، 2/ 106) كه‌ ظاهراً تصحيف‌ ابوالمعالی‌ است‌. همچنانكه‌ نسبت «نيسابوری‌» (ابن‌ عماد، 7/ 89) و «بي...
ابن خفاجا | حسن یوسفی اشکوری اِبْنِ خَفاجا، شهاب‌الدين‌ احمد بن‌ موسی‌ صَفَدی‌ (د 750 ق‌/ 1349 م‌)، محدث‌ و فقيه‌ شافعی‌. وی‌ از مردم‌ صَفَدْ (شهری‌ در فلسطين‌) بوده‌ و در همانجا رشد و كمال‌ يافته‌ است‌، اما پس‌ از مدتی‌ به‌ يكی‌ از آباديهای‌ صَفَد نقل‌ مكان‌ كرد و در همانجا به‌ كار تأليف‌ و عبادت‌ و افتاء پرداخت‌ (ابن‌حجر، 1/ 381). وی‌ ...
ابن خشاب، ابومحمد | محمد فاضلی اِبْن‌خَشّاب‌، ابومحمد عبدالله‌ بن‌ احمد (492-3 رمضان‌ 567 ق‌/ 1099- 29 آوريل‌ 1172‌)، عالم‌ نامور نحو، لغت‌، ادب‌، حديث‌، منطق‌ و نسب‌شناسی‌. از اصل‌ و نسب‌ وی‌ اطلاع‌ دقيقی‌ در دست‌ نيست‌. شاگرد وی‌ عمادالدين‌ كاتب‌ او را بغدادی‌ دانسته‌ و نيز به‌ گفتۀ همو «خشاب‌» لقب‌ نيای‌ دوم‌ وی‌ بوده‌ است‌ (1(3)/ 8). ا...
ابن خل | ابوالفتح حکیمیان اِبْنِ‌خَلّ، ابوالحسن‌ محمد بن‌ مبارك‌ بن‌ محمد بن‌ عبدالله‌ بن‌ محمد بغدادی‌ (475-552 ق‌/ 1082-1157 م‌)، فقيه‌ بزرگ‌ شافعی‌، محدّث‌ و مفتی‌ بغداد. وی‌ فقه‌ و اصول‌ را از ابوبكر محمد بن‌ احمد شاشی‌ (چاچی‌) فرا گرفت‌ و از ابن‌ ايوب‌، ابن‌طُيوری‌، ابن‌بَطِر، ثابت‌ بن‌ بُندار، جعفر سرّاج‌، ابن‌ طلحه‌ نعالی‌، حسي...
ابن خفاجه | احمد بادکوبه هزاوه اِبْنِ خَفاجه‌، ابواسحاق‌ ابراهيم‌ بن‌ ابوالفتح‌ بن‌ عبدالله‌ بن‌ خفاجه‌ (451-533 ق‌/ 1059- 1139 م‌)، شاعر عصر ملوك‌ الطوايف‌ و مرابطون‌ در اندلس‌. ابن‌خلكان‌ سال‌ تولد وی‌ را 450 ق‌ آورده‌ (1/ 57)، اما ابن‌ ابار به‌ روايت‌ ابوعبدالله‌ مكناسی‌ می‌نويسد كه‌ ابن‌خفاجه‌ خود اين‌ تاريخ‌ را 451 ق‌ ذكر كرده‌ است‌ (...
ابن خلاد بصری | سید جعفر سجادی اِبْنِ خَلاّدِ بَصْری‌، ابوعلی‌ محمد، متكلم‌ معتزلی‌ مذهب‌ سدۀ 4 ق‌/ 10 م‌. از وی‌ آگاهی‌ بسيار اندكی‌ در دست‌ است‌. كهن‌ترين‌ مأخذ دربارۀ ابن‌ خلاّد، الفهرست‌ ابن‌ نديم‌ (ص‌ 222) است‌ كه‌ از استاد او ابوهاشم‌ جبّايی‌ (د 321 ق‌/ 933 م‌) كه‌ ابن‌ خلاّد در عسكر و سپس‌ در بغداد (ابن‌ مرتضی‌، ذكر المعتزلة، 62) نز...
ابن خزیمه | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اِبْنِ‌خُزَيْمه‌، ابوبكر محمد بن‌ اسحاق‌ سُلَمی‌، ملقب‌ به‌ امام‌ الائمه‌ (صفر 223-2 ذيقعدۀ 311/ ژانويۀ 838-11 فوريۀ 924)، محدث‌ و فقيه‌ نيشابوری‌.
ابن خفیف | فتح الله مجتبایی اِبْنِ خَفيف‌، ابوعبدالله‌ محمد بن ‌خفيف ‌بن ‌اَسفكُشاذ (اسفكشار) ضبّی‌ (د 371 ق‌/ 981 م‌)، معروف‌ به «شيخ‌ كبير»، از مشايخ‌ بزرگ‌ صوفيۀ فارس‌ و مؤسس‌ سلسلۀ خفيفيّه‌. شاگرد او ابوالحسن‌ ديلمی‌ كتابی‌ در سيرت‌ استاد خود نوشته‌ و از ديده‌ها و شنيده‌های‌ خود نكات‌ و روايات‌ بسيار دربارۀ احوال‌ و اخلاق‌ او نقل‌ ك...
ابن خلف، ابوالحسن | عباس حجت جلالی اِبْنِ خَلَف‌، ابوالحسن‌ علی‌ بن‌ خلف‌ بن‌ علی‌ بن‌ عبدالوهاب‌ (د 455 ق‌/ 1063 م‌)، يكی‌ از بزرگ‌ترين‌ كاتبان‌ دولت‌ فاطميان‌ مصر (احتمالاً در دورۀ المستنصربالله‌ 427-487 ق‌/ 1036-1094 م‌). از زندگی‌ او تقريباً هيچ‌ اطلاعی‌ به‌ دست‌ ما نرسيده‌ است‌. تنها می‌دانيم‌ كه‌ در 437 ق‌ در مصر می‌زيسته‌ است‌ (EI2, S)....
ابن خطیب | یوسف رحیم لو اِبْنِ خَطيب‌، ابوعبدالله‌ محمد بن‌ عبدالله‌ بن‌ سعيد بن‌ عبدالله‌ بن‌ سعيد بن‌ علی‌ بن‌ احمد سلمانی‌ (713- مق‍ 776 ق/ 1313-1374 م‌)، مشهور به‌ ذوالوزارتين‌ (رياست‌ شمشير و قلم‌ يا وزارت‌ و كتابت‌) و ملقب‌ به‌ لسان‌ الدين‌، وزير، طبيب‌، اديب‌، مورخ‌ و فقيه‌ مالكی‌ اندلسی‌. دودمان‌ ابن‌ خطيب‌ را از آن‌ رو سلما...
ابن خلدون، ابومسلم | یوسف رحیم لو اِبْنِ خَلْدون‌، ابومسلم‌ عمر بن‌ محمد (يا احمد: ابن‌ صاعد، 71) ابن‌ بقی‌، رياضی‌دان‌، منجم‌، پزشك‌ و فيلسوف‌ عرب‌ نژاد اندلسی‌ (د 449 ق‌/ 1057 م‌)، از خاندان‌ مشهور بنی‌ خلدون‌ اشبيليه‌ (ابن‌ حزم‌، 460؛ قفطی‌، 243؛ ابن‌ خلدون‌، 5-6).
ابن خلاد رامهرمزی | محمد آصف فکرت اِبْنِ خَلاّدِ رامهُرْمُزی‌، ابومحمد حسن‌ بن‌ عبدالرحمان‌ (د 358 ‌/ 969 ‌)، قاضی‌، محدث‌ و اديب‌ ايرانی‌، كه‌ او را خلاّدی‌ نيز گفته‌اند (ياقوت‌، 9/ 6). در رامهرمز خوزستان ‌می‌زيسته‌ است‌ (سمعانی‌، 6/ 47)، او را محدّث‌ عجم‌ نيز خوانده‌اند (ذهبی‌، سير، 16/ 73). عجاج‌ خطيب‌ در مقدمۀ المُحدَّث ‌الفاصل ‌(ص‌ 11) ب...
ابن خلف، اسماعیل |
ابن خلوف | عباس حجت جلالی اِبْنِ خَلَوف، شهاب‌الدين ابوالعباس احمد بن محمد (3 محرم 829- 899 ق/ 15 نوامبر 1425-1494 م)، اديب، كاتب و شاعر مالكی. سخاوی (2/ 122) او را خلوف ناميده است.
ابن خلدون، ابوزکریا | محمد مهدی مؤذن جامی اِبْنِ خَلْدون،‌ ابوزكريا يحيی‌ (734-780 ق‌/ 1334- 1378 م‌)، مورخ‌، دبير و اديب‌، برادر كوچك‌تر عبدالرحمن‌ بن‌ خلدون‌ (ه‍ د، ابن‌ خلدون‌، ابوزيد). دربارۀ نيمۀ اول‌ زندگی‌ و پرورش‌ علمی‌ يحيی‌ بن‌ خلدون‌ اطلاع‌ دقيقی‌ در دست‌ نيست‌، اما بر اساس‌ قرائتی‌ می‌توان‌ گفت‌ كه‌ يحيی‌ و عبدالرحمن‌ گذشته‌ از پدر خود (ق...
ابن خلکان | صادق سجادی اِبْنِ خَلْكان، ابوالعباس شمس‌الدين احمد بن شهاب‌الدين محمد (يا بهاءالدين: ابوشامه، 214) بن ابراهيم بن ابی بكر بن خلكان (11 ربيع‌الآخر 608-26 رجب 681 ق/ 22 سپتامبر 1211- 30 اكتبر 1282 م)، قاضی، مورخ و اديب مشهور شافعی مذهب. ضبط واژۀ «خَلْكان» به فتح خاء و كسر و تشديد لام است كه گويا خود شمس‌الدين احمد نيز چني...
ابن خمیس، ابوعبدالله تاج الاسلام | محمد آصف فکرت اِبْنِ خَميس، ابوعبدالله تاج الاسلام مجدالدين حسين بن نصر كعبی جُهَنی موصلی (466-552 ق/ 1074-1157 م)، فقيه شافعی. جهنی منسوب به جُهَينه (روستايی بزرگ در نواحی موصل: ياقوت، 2/ 168) و كعبی منسوب به قبيلۀ بنی كعب است (ابن خلكان، 2/ 140). ابن خميس در موصل زاده شد (سبكی، 4/ 217) و در آن شهر از ابونصر ابن وَدْعان ح...
ابن خوام | رضا انزابی نژاد اِبْنِ خَوّام، عبدالله بن محمد بن عبدالرزّاق الحُرْبَوی (ابن حجر، 3/ 76: خُربوی) عمادالدين بن الخَوّام (حاجی خليفه، 2/ 1296: جوّام؛ بروكلمان: خدّام، GAL, S, II/ 215)، بغدادی (643-724 ق/ 1245-1324 م)، رياضی‌دان و طبيب. اگر چه آوازۀ او بيشتر در علوم رياضی است، اما در منابع از او به عنوان طبيب، فيلسوف و اديب هم ...
ابن خیاط، ابوالحسن | رضا محمدزاده اِبْنِ‌خَيّاط، ابوالحسن، علی بن محمد ربعی، شاعر سده‌های 4 و 5 ق/ 10 و 11 م معاصر كَلبيان صِقِلّيّه. از زندگی او تقريباً هيچ نمی‌دانيم، آنچه از وی باقی‌مانده محدود به 200 بيت شعری است كه يكی از دوستان نزديك او در قيروان به نام تُجيبی (د 445 ق/ 1053 م) در شرح خويش بر المختار من شعر بشّار در مواردی به مناسبت نقل...
ابن خیاط، ابوبکر محمد | اِبْنِ خَيّاط، ابوبكر، محمد بن احمد (د 320 ق/ 932 م)، محدث و نحوی سمرقندی. اندك اطلاعی كه از زندگی وی به ما رسيده است، آن قدر نيست كه بتوانيم شرح حال روشنی از او به دست دهيم. همين‌قدر می‌دانيم كه او از ديار خويش، سمرقند، به بغداد آمد (ابن نديم، 89؛ ابن انباری، 169؛ قفطی، 3/ 54). اين سفر كه گويا در 285 ق/ 898 ...
ابن خیاط، ابوبکر یحیی | علی رفیعی علامرودشتی اِبْنِ خَيّاط، ابوعبدالله احمد بن محمد، شاعر دمشقی (450-517 ق/ 1058-1123 م)، تاريخ ولادتش را او خود ذكر كرده است (ابن‌عساكر، تاريخ مدينة دمشق، 7/ 362)؛ در تاريخ وفاتش نيز اختلافی نيست (نک‍ : همانجا؛ عمادالدين، 9/ 142؛ ابن خلكان، 1/ 147). در منابع متأخر، به دنبال نام او چنين افزوده‌اند: «معروف به ابن سنی‌الدول...
ابن خمیس، ابوعبدالله محمد | بخش ادبیات عرب اِبْنِ خَميس‌، ابوعبدالله‌، محمد بن‌ عمر بن‌ خميس‌ حجری‌ رُعَينی‌ تلمسانی‌ (650- مق‍ اول‌ شوال‌ 708/ 1252-‌14 مارس‌ 1309)، اديب‌، شاعر و صوفی‌ الجزايری‌، معاصر بنی‌ زَيّان‌ تلمسان‌ و نصريان‌ غرناطه‌. نسب‌ وی‌ به‌ حميريان يمن می‌رسيد (نک‍ : ابن‌‌خطيب،‌ 2/ 556؛ مقری‌، ازهار، 2/ 301؛ قس‌: فروخ‌، 6/ 361). از جزئي...
ابن خیاط عصفری |
ابن خلدون، ابوزید | یوسف رحیم لو اِبْنِ خَلْدون،‌ ابوزيد عبدالرحمن‌ بن‌ ابوعبدالله‌ محمد بن‌ محمد بن‌ ابوبكر محمد بن‌ الحسن‌ بن‌ محمد بن‌ جابر بن‌ محمد بن‌ ابراهيم‌ بن‌ عبدالرحمن‌ بن‌ خلدون‌ حَضْرَمی‌ اِشبيلی‌ تونسی‌ (اول‌ رمضان‌ 732- 808 ق‌/ 27 مۀ 1332-1406)، ملقب‌ به‌ ولی‌الدين‌ (ابن‌خلدون‌، التعريف‌، 1؛ سخاوی‌، 4/ 145)، جامعه‌شناس‌، سياست...
ابن خیران | عنایت الله فاتحی نژاد اِبْنِ خَيْران‌، ابوعلی‌، حسين‌ بن‌ صالح‌ (د 320 ق‌/ 932 م‌)، فقيه‌ شافعی‌. برخی‌ درگذشت‌ او را 310 ق‌ نوشته‌اند (خطيب‌، 8/ 54). با اينكه‌ وی‌ يكی‌ از بزرگ‌ترين‌ امامان‌ مذهب‌ شافعی‌ و بعد از ابن‌ سُريج‌، شيخ‌ شافعيان‌ بغداد بوده‌ (ذهبی‌، العبر، 2/ 10؛ سبكی‌، 3/ 271)، از زندگی‌ او اطلاع‌ چندانی‌ در دست‌ نيست‌...
ابن خیر | محمد مهدی مؤذن جامی اِبْنِ خَيْر، ابوبكر محمد بن خير بن عمر بن خليفۀ لمتونی اموی، محدث، مقری، لغوی و صاحب فهرستی مشهور (رمضان 502- ربيع‌الاول 575 ق/ آوريل 1109- اوت 1179 م). وی در اشبيليّۀ اندلس متولد شد و در قُرطبه درگذشت. قديم‌ترين منبع ما دربارۀ او (ضبّی، 65) وی را قُرطبی می‌داند و اين انتساب با آنكه درست نيست از شهرت و اقبال...
ابن خیره | مریم صادقی اِبْنِ خِيَره، ابوالقاسم محمد بن ابراهيم مواعينی (د 564 ق/ 1169 م)، شاعر، اديب و كاتب دورۀ موحدی. او را به سبب حرفۀ پدرش مواعينی (فروشندۀ ابزارخانه) يا ابن المواعينی خوانده‌اند (ابن‌ابار، 2/ 515؛ مراكشی، 6/ 91). اما صفدی (1/ 351) ابن مراعينی، و حاجی خليفه (1/ 939) ابن مداعينی نوشته‌اند كه احتمالاً تصحيف كلمۀ ...
ابن خیرون | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اِبْنِ خَيْرون، ابومنصور محمد بن عبدالملك بن حسن بن ابراهيم عطار (رجب 454-16 رجب 539 ق/ ژوئيۀ 1062-12 ژانويۀ 1145 م)، مقری و محدث شافعی بغداد. از جزئيات زندگی او اطلاعی نداريم، ولی ظاهراً در بغداد سكنی داشته است. خاندان وی يك خاندان شناخته شدۀ بغدادی است، چنانكه پدرش عبدالملك، عمويش احمد، برادرش خيرون و برادر...
ابن خمار | سید جعفر سجادی اِبْنِ خَمّار، ابوالخير حسن بن سوار بن بابا بن بهرام يا بهنام (ز 331 ق/ 942 م)، پزشك، متكلم، فيلسوف و مترجم مسيحی ايرانی نژاد كه سپس به اسلام گرويد.

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام