دائرة المعارف بزرگ اسلامی

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

حاج مالک سی | علیرضا ابراهیم مالک بن عثمان بن معاذ (1272-1341ق / 1855-1922م)، شیخ نامدار طریقۀ تیجانیه در غرب افریقا.
حاجب |
حاجب بن برزال |
حاجب بن حبیب | ستاره مشایخی فرزند خالد، معروف به ابن‌المضلل، شاعر جاهلی. خاستگاه وی قبیلۀ بنی‌ثعلبۀ اسدی بود (بلاذری، 11 / 202؛ زرکلی، 2 / 152).
حاجب‌الدوله |
حاجت، نماز | فرهنگ مهروش منسکی فردی و مستحب، رایج در میان عموم مسلمانان، به‌ویژه شیعیان به منظور حاجت‌خواهی از خداوند؛ این خواسته بیشتر بعد از نمازی خاص طلب می‌شود. در روایات اسلامی، برای نماز حاجت آدابی از قول بزرگان دین نقل شده، و تنوع روایات به پدید آمدن گونه‌های مختلفی از منسک انجامیده است که در کیفیت نماز و حاجت‌خواهی، یا عبادات...
حاجری | پریسا عرب حسام‌الدین ابویحیى عیسی بن سنجر بن بهرام اربلی (582-632 ق / 1186-1234م)، شاعر و نویسندۀ عصر ایوبی. کنیۀ وی را ابوالفضل نیز گفته‌اند (ابن‌شعار، 5 / 479؛ ابن تغری ـ بردی، 6 / 290؛ ضیف، 390).
حاجی بکتاش ولی | فاطمه لاجوردی (د نیمۀ دوم سدۀ 7ق / 13م)، از صوفیان نامدار آناتولی، که طریقۀ بکتاشیه منسوب به او ست.
حاجی ترخان |
حاجی‌آباد | شیوا جعفری شهرستان و شهری در استان هرمزگان، شهرستان حاجی‌آباد، این شهرستان با مساحتی حدود 7 / 955ª10 کمـ 2 در شمال استان هرمزگان واقع شده، و از شمال و شمال غربی به شهرستانهای سیرجان و بافت در استان کرمان، از شرق به شهرستانهای کهنوج (در استان کرمان) و دهبارز (رودان)، از شمال غربی و غرب به شهرستانهای داراب و لارستان (در ا...
حاجی‌آباد، فارس |
حاجی‌بابا اصفهانی | علی میرانصاری نام داستانی در باب عادات و روابط اجتماعی طبقات مختلف مردم ایران، که توسط جیمز موریه2 (1780- 19 مارس 1849م / 1194-24 ربیع‌الآخر 1265ق)، از مأموران سیاسی انگلیس در دوران فتحعلی‌شاه (سل‍‌ 1212-1250ق / 1797-1834م)، نوشته شده و در 1824م به چاپ رسیده است.
حاجی‌بابا افشار | زهرا ابراهیمی نخستین پزشک ایرانی در علم طب جدید اروپایی و حکیم‌باشی دستگاه عباس‌میرزا نایب‌السلطنه (1235- 1249ق / 1820-1833م) و محمدشاه قاجار.
حاجی‌خلیفه | یوسف بیگ باباپور مصطفى بن عبدالله ایکنجی، دانشمند، تاریخ‌نگار، ادیب، زندگی‌نامه‌نویس، جغرافی‌نگار، کتاب‌شناس و کتابنامه‌نویس سرشناس ترک مستعرب عثمانی در سدۀ 11ق / 17م («دائرةالمعارف ترک»1، XXI / 401؛ کاراعلی اوغلو، 314؛ هاشم‌پور، 11؛ محدث، 10؛ زرکلی، 7 / 236) و برخی او را فیلسوف دانسته‌اند (هامر پورگشتال، II / 248).
حاجی‌گرای | علی اکبر دیانت نام دو تن از فرمانروایان خانات شبه‌جزیرۀ کریمه در سده‌های 9 و 11ق / 15 و 17م، که به جوچی از فرزندان چنگیزخان نسب می‌بردند.
حادره | آذرتاش آذرنوش (گاه نیز حُوَیْدِره)، به معنی وزغ، لقب شاعری جاهلی به‌نام قطبة بن اوس از قبیلۀ ثعلب، شاخۀ ذبیان و سپس غطفان که اندکی پیش از اسلام درگذشت.
حاذق | میرزا ملا احمد جنیدالله (د 1259ق / 1844م)، شاعر و طبیب تاجیک سدۀ 13ق / 19م. وی در روستای کرخ هرات زاده شد (امیرقولوف، 7). در 1216ق / 1801م به بخارا رفت و در مدرسۀ عالی به تحصیل پرداخت (عینی، 131؛ معصومی، 1 / 43؛ امیرقولوف، 7- 8).
حاذقه هروی | صغری دودانگه بانوی شاعر معاصر افغانی. نام او کشور، و تخلصش حاذقه بود. وی در 25 محرم 1340ق / 28 سپتامبر 1921م در هرات به دنیا آمد (هدایت، 1 / 362؛ شاه‌حسینی، 418؛ مهاجر، 699؛ مشیرسلیمی، 3 / 106).
حارث اعور |
حارث بن ابی اسامه | فرامرز حاج منوچهری ابومحمد حارث بن محمد تمیمی (شوال 186 ـ ذیحجۀ 282 / اکتبر 802 ـ فوریۀ 896)، محدث بغدادی و یکی از صاحبان مسانید ثمانیه. خطیب بغدادی نسب کامل او را در اثر خود نقل کرده است (8 / 218؛ نیز سمعانی، 1 / 479).
حارث بن حلزه | عنایت الله فاتحی نژاد (د ح 580 م)، از شاعران مشهور عصر جاهلی و سرایندۀ یکی از 7 قصیدۀ معروف به معلقات. وی از قبیلۀ بنی یَشْکُر، از شاخه‌های بکربن‌وائل برخاسته، و نسبت یشکری وی از همین‌جا ست (ابن‌قتیبه، الشعر ... ، 96). ابوالفرج اصفهانی نسب وی را به ربیعة‌بن‌نزار از عدنانیان رسانده است (11 / 44؛ نیز نک‍ : یعقوبی، 1 / 263؛ کلبی، 1 /...
حارث بن خالد مخزومی | عنایت الله فاتحی نژاد ابو وابصه (د اواخر سدۀ 1ق / 7م)، شاعر و امیر مکه در دورۀ اموی.
حارث بن سریج | علی بهرامیان ابوحاتم (مق‍ 24 رجب 128 / 21 آوریل 746)، رهبر نامدار جنبشی در خراسان، در اواخر خلافت بنی‌امیه.
حارث بن شریک | مرضیه قلی تبار حارث بن شریک بن عمرو بن قیس ابن شراحبیل شیبانی، ملقب به حَوْفَزان، شاعر اواخر عصر جاهلی. وی از بزرگان بنی‌شیبان بن بکر بن وائل بود.
حارث بن عباد بن ضبیعه | عنایت الله فاتحی نژاد شاعر، خطیب و جنگاور عصر جاهلی عرب. تبار وی به بنی قیس بن ثعلبه، از قبیلۀ بکر بن وائل می‌رسید که در نواحی حیره منزلگاه داشته‌اند (ابن اعرابی، 157؛ کلبی، 537) (قرائت عُباد، بدون تشدید را در یک بیت ابوتمام تأیید کرده است، نک‍ : زرکلی، 2 / 156، حاشیه).
حارث بن مره عبدی | بخش تاریخ (مق‍ 42ق / 662 م)، صحابی امیرالمؤمنین علی(ع) و یکی از نخستین فاتحان سند.
حارث بن کعب، بنی | سید محمد سیدی عنوان یکی از قبایل مشهور عرب قحطانی که در برخی از منابع بَلحارث نیز نامیده شده‌اند. نسب این تیره به کهلان می‌رسد و نسب‌شناسان عرب زنجیرۀ تبار آنان را از حارث این‌گونه نوشته‌اند: حارث بن کعب بن عمـرو بن اعُلة بن جَلْد بن مـالک بن اُوَد بن زید بن کهلان (نک‍ : ابن‌حزم، 416؛ کلبی، 1 / 268). حارث دو فرزند به نامها...
حارث بن کلده | یونس کرامتی حارث بن کلدة بن عمرو بن علاج ثقفی، پزشک معاصر پیامبر (ص) و از بزرگان قبیلۀ ثقیف. کهن‌ترین منابع ما دربارۀ حارث کتب سیر و مغازی است که در آن به طبابت و اندرزهای پزشکی او اشاره، و گاه با عنوان «طبیب العرب» از وی یاد شده است.
حارث غسانی |
حارث محاسبی | یوزف فان اس ابوعبدالله حارث بن اسد عَنَزی، مشهور به محاسبی (د 243ق / 857 م)، اندیشمند دینی اوایل دورۀ عباسیان.
حارث همدانی | سعید طاووسی مسرور ابوزهیر حارث بن عبدالله کوفی (د 65 ق / ‌685 م)، تابعی و از اصحاب امیرالمؤمنین علی(ع). از آنجا که یک چشم او نابینا بود، او را اعور می‌گفتند (ابن قتیبه، 586-587؛ ابن رسته، 224) و به این لقب مشهور بود (سمعانی، 1 / 192).
حارثه بن بدر غدانی | عنایت الله فاتحی نژاد (د ح 65 ق / 685 م)، شاعر و جنگاور قبیلۀ بنی تمیم در صدر اسلام. اصل وی از قبیلۀ غُدانة بن یَربوع تمیمی است و نسبت غدانی وی از همین جا ست (ابوالفرج، 8 / 394؛ ابن عساکر، 11 / 389؛ نیز نک‍ : سمعانی، 9 / 127). کنیه‌اش را ابوالعَنبس، و نام مادرش را صَدوف دختر صَدَی از تیرۀ صُرَیْم دانسته‌اند (ابوالفرج، همانجا؛ ابن ...
حارثیه |
حازم قرطاجنی | علیرضا باقر ابوالحسن هنی‌ء‌الدین حازم بن محمد انصاری اوسی (608-684ق / 1211م-1285م) ادیب، شاعر و ناقد بزرگ اندلسی. وی در قرطاجنه از توابع مرسیه در شرق اندلس زاده شد (ابن ابار، 2 / 633).
حازمیه |
حاسب طبری | محمود شهیدی ابوجعفر محمد بن ایوب، ریاضی‌دان و ستاره‌شناس فارسی‌نویس نیمۀ دوم سدۀ 5 ق / 11م.
حاشیه ملاعبدالله |
حاشیه‌نویسی | عبدالله مسعودی آرانی در اصطلاح نسخه‌شناسی، نوشتن مطالبی بر بعضی فقرات یک کتاب در هامش آن، به منظور تغییر مطالب، توضیح معانی، تصحیح سهوها یا تعلیل مقصود نویسنده و یا نقد و ردّ آن.
حاطب بن ابی بلتعه | علی بهرامیان (د30ق / 651 م)، ابومحمد یا ابو‌عبدالله، صحابی پیامبر(ص). نسب او به تیره‌ای از قبیلۀ یمـانی لَخم می‌رسید (نک‍ : کلبی، 1 / 206، 210، 211؛ ابن سعد، 5 / 64)، اما چون با بنی‌اسد بن عبدالعزّى، پیمان قبیلگی بسته بود، حلیفِ این تیره از قریش شمرده می‌شد (سدوسی، 59؛ ابن هشام، 2 / 327؛ ابن‌سعد، 3 / 114؛ ابوزرعه، 1 / 576...
حافظ |
حافظ | آذرتاش آذرنوش , اصغر دادبه , صادق سجادی , علی بلوکباشی , مجدالدین کیوانی , احمد پاکتچی , محمدحسن سمسار , بخش هنر و معماری , علی بیات , اسماعیل شمس , عبدالله مسعودی آرانی , علی میرانصاری , حسین میثمی , توفیق هاشم پور سبحانی , بهاءالدین خرمشاهی , سعید کردمافی , سیروس شمیسا , حسن نکوروح , صفر عبدالله , دومینیکو اینجنیتو , طهمورث ساجدی , بهادر باقری یکی از بزرگ‌ترین شاعران زبان پارسی که شاید بتوان او را بزرگ‌ترین غزلسرای این زبان دانست. غزل فارسی در سده‌های 6-7ق / 12-13م با شاعرانی چون عطار، مولوی و سعدی، با مضامین عارفانه و عاشقانه به کمال خود رسید، ولی غزلهای حافظ دارای خاصیت و کیفیت دیگری است.
حافظ ابراهیم | فرامرز میرزایی حافِظْ اِبْراهیم (1288-1351ق / 1872-1932م)، محمد بن ابراهیم فهمی، شاعر و نویسندۀ نامی مصر (EI 2؛ امین، 3؛ کردعلی، 162؛ بعلبکی، 1 / 416؛ قس: داغر، 2 / 285؛ فهمی، 645 ؛ فاخوری، 4 / 515، که تولد وی را 1871م آورده‌اند).
حافظ ابرو | سید علی آل داوود حافِظِ اَبْرو، شهاب‌الدین عبدالله بن لطف‌الله بن عبدالرشید هروی، مشهور به حافظ‌ابرو از مورخان و جغرافی‌دانان برجستۀ ایران (ح 763-834 ق / 1362-1431م)، معاصر امیر تیمور گورکان و فرزندش شاهرخ میرزا تیموری.
حافظ اصفهانی | حنیف قلندری حافِظِ اِصْفَهانی، مولانا محمد، مهندس سدۀ 9-10ق / 15-16م. از شرح حال او جز اشارات اندکی که خود در نتیجةالدوله (نک‍ : دنبالۀ مقاله) آورده است، هیچ نمی‌دانیم.
حافظ شیرانی* |
حافظ عثمان | حمیدرضا افسری حافِظْ عُثْمان، عثمان‌بن‌علی، خوش‌نویس برجستۀ قلمهای 6 گانه (اقلام سته) و صاحب سبک عثمانی (1052-1110ق / 1642- 1698م). وی در استانبول زاده شد
حافظه | مسعود تاره , مریم ثقفی حافِظه، یکی از قوای نفس که عمل یادآوریِ ادراکاتِ پیشین را به عهده دارد. فلاسفۀ مسلمان در تقسیم‌بندی قوای ظاهری و باطنی نفس از جایگاه حافظه بحث کرده‌اند...
حاقه | یحیی میرحسینی حاقّه، شصت و نهمین سوره از قرآن کریم، دارای دو واحد موضوعی (رکوع)، 52 (یا 51 و یا 50) آیه، 255 کلمه و 480‘1 حرف.
حال* |
حالتی | زهرا زارعی حالَتی، مصطفى عزمی‌زاده افندی (977-1040ق / 1570-1631م)، از شاعران و دانشمندان عثمانی. وی در استانبول به دنیا آمد. پدرش پیرمحمد عزمی افندی خود یکی از شاعران عثمانی و معلم سلطان مراد سوم بود

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام