مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

دادا | مریم فلاحتی موحد تقی‌الدین محمد (د 700 ق / 1301 م)، ملقب به دادا محمد و دادا تقی‌الدین، از مشایخ صوفیه در سدۀ 7 ق / 13 م در یزد.
دابویه، بَنی |
د، | ملیحه مهدوی حرف دهم از الفبـای فارسی، هشتم از الفبـای عربی و ابتثی، و چهارم از الفبای ابجدی. این حرف از حروف مشترک بین زبان فارسی و عربی است و در کتابهای لغت به نامهای دال، دال ابجد، ذال غیرمنقوطه، دال بی‎نقطه و دال مهمله آمده است و به‎صورت «د» و «ـد» نوشته می‎شود، مانند در و بد (معین؛ لغت‎نامه ... ؛ برهان ... ؛ نفیسی؛ م...
خیوه، خانات | یدالله غلامی مایانی عنوان دو سلسلۀ پی‌درپی که از قرن 10 ق / 16 م تا اواخر قرن 13 ق / 19 م، بر خیوه، در غرب ماوراء‌النهر فرمان راندند.
خیونیادس | جمیل رجب با نام تعمیدی گرگور / گئورگ2 (د ح 720 ق / 1320 م)، مترجم آثار علمی از فارسی و شاید عربی به یونانی بیزانسی، از چهره‌های برجسته در زمینۀ نجوم در بیزانس، و اسقف تبریز در روزگار اولجایتو (حک‍ 703-716 ق / 1304-1316 م) که جایگاهی مهم در روابط سیاسی و مذهبی بیزانس و دولت ایلخانی داشت.
خیمه شب بازی | مهبانو علیزاده نوعی نمایش عروسکی، از مجموعه نمایشهای سنتی در هنر عامۀ ایران، با پیشینه‌ای بسیار طولانی. خیمه‌شب‌بازی در نظام ارزشهای فرهنگ نمایشی ایران پایگاه و منزلت ویژه‌ای داشته است. در این نمایش، عروسک‌گردانْ پشت صحنۀ نمایش که از دید تماشاگران پنهان بود، می‌نشست و عروسکها را به حرکت درمی‌آورد و این امکان را فراهم می‌کرد...
خیمه |
خیش خانه | علی بلوکباشی یا بَیت‌الخَیش، فضای زیست تابستانی در بخشی از سراها یا خانه‌های مناطق گرمسیر که با نصب ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین وسیلۀ خنک‌کننده به نام خیش در آن، هوای درون خانه را در فصول گرم سال مطبوع می‌کنند. خیش‌خانه یکی از کهن‌ترین شیوۀ ابداعات خنک‌سازی خانه در سنت معماری ایران بوده که در آغاز دورۀ اسلامی از این سرزمین ب...
خیزران | عطیه میرزایی همسر مهدی عباسی و مادر هادی و هارون، هر 3 از خلفای عباسی. پدرش عطا و برادرش غطریف نام داشتند و بنابر بعضی روایتها از نزدیکان به دستگاه مهدی عباسی بوده‌اند (یعقوبی، 2 / 342).
الخیر المحض | امیر حسین ساکت کتابی مجهول‌المؤلف در فلسفۀ اسلامی که تا قرنها از ارسطو پنداشته می‌شد. این کتاب در میان مسلمانان با نامهایی چون الخیر المحض، الایضاح فی الخیر المحض و احتمالاً الخیر الاول شهرت داشته است و از مهم‌ترین منابع نوافلاطونی است که در کنار اثولوجیای افلوطین، اندیشۀ فلسفی حکمای مسلمان را شکل بخشیده است.
خیر المجالس |
خیرالدین پاشا تونسی | شیوا جعفری (1237-1307 ق / 1822-1890 م)، دولتمرد و سیاست‌مدار اصلاح‌طلب در روزگار سلطان عبدالحمید دوم عثمانی (1293-1327 ق / 1876- 1909 م).
خیرالدین بارباروس | علی اکبر دیانت (871-953 ق / 1466-1546 م)، دریاسالارِ (قپودانِ دریا) مشهور عثمانی و از نام‌آورترین دریاسالاران تاریخ دریانوردی، به‌ویژه در جهان اسلام.
خیرالله افندی | علی اکبر دیانت (1233-1283 ق / 1818-1866 م)، مورخ، پزشک و دولتمرد عثمانی در دورۀ تنظیمات (ه‍ م).
خیر | منوچهر پزشک اصطلاحی فلسفی که به دو صورت اسمی و وصفی به معنای خوبی و خوب به کار می‌رود و معنای مطلق آن، معیار ذهنی نهایی برای تشخیص نیک از بد شمرده می‌شود.
خیبر، گذرگاه | منوچهر پزشک معبر تاریخی کوهستانی و سخت‌گذر، واقع در °34 و ´5 عرض شمالی، و °71 و ´10 طول شرقی، در مسیر راه اصلی اتصال سند (پیشاور) و کابل («اطلس ... »1، 123؛ الفینستون، 325، 576، نیز II / 43).
خیبر | سید محمد سیدی آبادی بزرگی در شمال مدینه و نام یکی از مهم‌ترین غزوه‌های پیامبر (ص). برپایۀ فهرستی که طبری (2 / 206-207) از غزوه‌های پیامبر (ص) به دست داده است، خیبر بیست‌وسومین غزوه به شمار می‌رود.
خیاو |
خیام | حسین معصومی همدانی , یونس کرامتی , علی میرافضلی ابوالفتح عمر بن ابراهیم نیشابوری، فیلسوف، ریاضی‌دان، منجم، پزشک و شاعر قرنهای 5 و 6 ق / 11 و 12 م.
خیالی بخارایی | حسن اسدی (تبریزی) از شاعران سدۀ 9 ق / 15 م. او در بخارا به دنیا آمد و چون خیالی تخلص می‌کرد، وی را مولانا خیالی نامیده‌اند.
خیال | اصغر دادبه ر لغت به معنی گمان، وهم و پندار، شبح، سایه و نیز به معنی صورتی که در آب، آینه و خواب دیده شود (صفی‌پوری، ذیل خیل؛ لغت‌نامه ... ). خیال از دو دیدگاه تفسیر می‌شود: از دیدگاه جهان‌شناختی، و از دیدگاه معرفت‌شناختی:
خیاط، ابوعلی | حسین روح اللهی ابوعلی یحیی بن غالب، منجم و احکامیِ سدۀ 2 و 3 ق / 8 و 9 م. در آثار لاتینی، نام وی به‌صورت Albohali آمده است (کارمودی، 49). از زندگی وی آگاهی چندانی در دست نیست، جز آنکه از شاگردان ماشاءاللٰه یهودی (د ح 200 ق)، منجم معروف دورۀ عباسی، بوده است (ابن‌ندیم، 276).
خیاط، ابوالحسین | یوزف فان اس ابوالحسین عبدالرحیم بن محمد بن عثمان (ح 215-300 ق / 830-912 م)، متکلم معتزلی.
خیارات | علی تولایی شرایطی است که به‌اقتضای آن هر‌یک از متعاقدان از حق فسخ عقد برخوردار می‌شود و این توانایی را خواهد داشت که با اعمال آن، اثر عقد را از بین ببرد.
خیابانی | نادره جلالی شیخ محمد (1297- 1338 ق / 1256-22 شهریور 1299 ش)، روحانی مبارز و رهبر نهضت آزادیستان.
خویی، سید ابوالقاسم | علی تولایی سید ابوالقاسم موسوی (15 رجب 1317- 8 صفر 1413 ق / 28 آبان 1278-17 مرداد 1371 ش)، فقیه و اصولی امامی، زعیم دینی و مدرس مشهور حوزۀ نجف. وی در شهر خوی (امروزه در استان آذربایجان غربی) زاده شد و تحصیلات مقدماتی را همان‌جا گذراند.
خویی، ابوالعباس | حسن مهدی پور ابوالعباس شمس‌الدین احمد بن خلیل (583-637 ق / 1186-1240 م)، قاضی‌القضات دمشق، فقیه و متکلم. وی از مردم خوی، از شهرهای آذربایجان بود و دنبالۀ تحصیلات خود را در خراسان نزد شماری از استادان ازجمله قطب مصری، از شاگردان فخرالدین رازی، گذراند و به گزارشی نـزد خـود فخرالدین رازی علم اصول و کلام فراگرفت.
خویلد بن مره |
خویلد |
خویشاوندی | محمود جعفری دهقی , مهرداد عربستانی شبکه‌ای از روابط اجتماعی بر پایۀ ارتباطات سببی، نسبی یا حقوقی، با قواعدی عرفی یا قانونی که روابط اعضای شبکه را از نظر حقوق، وظایف، تعهدات و هنجارهای رفتاری میان یکدیگر مشخص می‌کند. به‌لحاظ لغوی «خویش» به معنای اقوام و خویشاوند (برهان ... ، ذیل واژه)، و خویشاوند به معنای کسی است که از راه نسبت از طرف پدر یا از...
خوی | قاسم مهرعلیزاده زیستگاهی بسیار کهن، شهرستان و شهری در استان آذربایجان غربی.
خون گیری | پیمان متین در طب سنتی یکی از راههای «استفراغ»، یعنی بیرون‌آوردن اخلاط زائد و مضر از بدن بیمار، به قصد درمان او، و یا از بدن شخص سالم، به قصد پایدار‌داشتن تندرستی او. راههـای دیگر استفـراغ عبـارت‌اند از: قِی، اِدرار، تعریق و امالـه. اساس خون‌گیری خارج‌ساختن خون از بدن از طریق بادکش‌کردن، خراشیدن، و مکیدن یا زالو‌انداختن ...
خونجی |
خون بس | محبوبه حاجی زاده یا خون‌بست، شکلی از قوانین عرفی حل اختلاف و گذشت از قصاص قتلی در میان جوامع سنتی برای پیشگیری از خون‌ریزیهای بعدی و ایجاد صلح و آشتی. خون‌بس که در میان مردم عرب‌زبان خوزستان «فصل» نامیده می‌شود، یکی از عوامل هم‌بستگی سببی از راه «ازدواج» در جامعه‌های عشایری نیز هست.
خولی | احمد پاکتچی مین (6 ذیقعدۀ 1312-17 ذیقعدۀ 1385 ق / 1 مۀ 1895- 9 مارس 1966 م)، ادیب، اندیشمند دینی و اصلاح‌طلب اجتماعی در مصر. وی در روستای شوشا در منوفیه (شمال مصر) به دنیا آمد. همان‌جا آموزشهای مقدماتی را دریافت کرد و به حفظ قرآن کریم و فنون تجوید اهتمام ورزید.
خوقند، خانات | یدالله غلامی مایانی نام سرزمین و سلسله‌ای از خوانین در شرق ماوراءالنهر که سرانجام به دست روسیه برافتاد.
خوقند | یدالله غلامی مایانی شهری کهن در شرق ازبکستان، واقع در استان فرغانه. این شهر در ˚70 و ΄57 طول شرقی، و ˚40 و ΄33 عرض شمالی، در غرب درۀ فرغانه جای دارد ( انکارتا، ذیل کوکُن1؛ بریتانیکا، ذیل کوکند).
خوف و رجا | میثم سلگی ترکیبی عطفی از دو وصف قرآنی و حدیثی، به معنای بیم و امید، که در منابع صوفیه دو مقام شریف از مقامات اهل یقین به شمار می‌آید (سهروردی، 482).
خوش نویسی | محمدحسن سمسار , حمیدرضا افسری هنر نوشتن حروف و کلمات به گونه‌ای فاخر، با رعایت قواعد ویژگیهای ساختاری حروف در هر قلم، ضمن حفظ تناسب بخشهای گوناگون یک نوشتار و ایجاد تعادل و تناسب در اثر.
خوشگو | پریسا سنجابی بندرابن داس، تذکره‌نویس و شاعر هندی‌تبار پارسی‌گوی شبه‌قاره در سدۀ 12 ق / 18 م.
خوزستان | محمود جعفری دهقی , فاطمه احمدوند سرزمینی کهن و استانی واقع در جنوب غربی ایران با مرکزیت اهواز. این استان با بیش از 64‌هزار کمـ‍2 مساحت و 730‘531‘4 تن جمعیت (1390 ش / 2011 م)، در کرانه‌های شمال غربی خلیج فارس جای دارد و در 1393 ش / 2014 م، بنابر قانون تقسیمات کشوری، متشکل از 27 شهرستان، 67 بخش، 144 دهستان، 77 شهر و 467‘6 آبادی و روستای دارای ...
خوریان موریان | هادی ویسی مجمع‌الجزایری در دریای عرب و متعلق به کشور عمان. خوریان‌موریان در جنوب عمان و در 50‌کیلومتری بندر صلاله واقع است. این مجمع‌الجزایر از 5 جزیره به نامهای حاسکیه (حاسقی)، سوده (سویدیه)، حلّانیه، قبلیه (حَبَلیّه / جُبیله) و غرزوت (جرزوت) تشکیل شده است که بر روی هم حدود 73 کمـ‍‌2 وسعت دارد. خوریان‌موریان در °17 و ...
خوری، خلیل | رضوان مساح خلیل بن جبرائیل بن یوحنا (1252-1325 ق / 1836-1907 م)، ادیب و شاعر مسیحی، سیاست‌مدار و بنیان‌گذار نخستین روزنامۀ غیردولتی در سوریه.
خوری | زهرا ابوالحسنی چیمه از گویشهای مرکزی ایران که در منطقۀ خور و بیابانک یا خور و جندق (امروزه: بخش خور) رواج دارد. این منطقه در کنار کویر نمک مرکزی واقع، و از جنوب به یزد و اردکان، از شرق به طبس، از شمال به کویر نمک، شاهرود و دامغان، و از غرب و جنوب غربی به انارک و نائین محدود است.
خور و بیابانک | سید علی آل داوود شهرستانی واقع در کنارۀ جنوبی کویر مرکزی ایران، در شمال شرقی استان اصفهان. این شهرستان با جمعیتی حدود 800‘ 17 تن (1390 ش / 2011 م)، در 1392 ش، متشکل از یک بخش مرکزی، 3 دهستان به نامهای بیابانک، جندق و نخلستان، 3 شهر به نامهای خور، جندق و فرخی، و 21 آبادی دارای سکنه بوده است («درگاه ... »، بش‍ ؛ نشریه ... ، بش‍...
خورموجی | سید علی آل داوود محمدجعفر خان (میرزا جعفر خان) حقایق‌نگار، از مورخان برجسته و حقیقت‌گوی عصر قاجار (1225-1301 ق / 1810-1883 م). خورموجی ازآن‌رو که تنها کسی است که واقعۀ شهادت امیرکبیر را اندکی پس از قتل او در کتاب خود گزارش داده است، از شهرتی فراوان برخوردار شده است.
خورموج | میترا آقامحمدحسنی , محمد حسن نیا مرکز شهرستان دشتی در استان بوشهر. این شهر در °28 و ´39 عرض شمالی، و °51 و ´22 طول شرقی، در ارتفاع 55 تا 60 متری از سطح دریا، و در حدود 80 کیلومتری جنوب خاوری بندر بوشهر جای دارد (پاپلی، 229؛ حمیدی، 290).
خورشید، کاخ | حمید شاکری از بناهای دورۀ نادر شاه افشار (سلـ 1148-1160 ق / 1735-1747 م)، در کلات نادری، واقع در منتهاالیه شمال شرقی ایران (در فاصلۀ 145کیلومتری شمال شرقی مشهد)، که به فرمان نادر شاه (براساس کتیبۀ بنا در 1160 ق / 1747 م)، ساخته شده است.
خورشید، بنی |
خورشید | حسین روح اللهی , نازنین خلیلی پور یکی از کواکب هفت‌گانه در نظام اخترشناسی پیش از کپرنیک.

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام