جغرافیا

موضوع بندی
- همه موضوعات

جستجوی الفبایی

جزوله | پرویز امین جَزوله، یا جُزوله، قبیله‌ای کهن از بربرهای ساکن کوههای اطلس در مراکش، که در پیدایش دولت مرابطون نقش بسزایی داشت. جزوله نام عربی این قبیله است. این نام را برگرفته از واژۀ ایگزولن در زبان بربری، به معنای دامدار و یا واژۀ ایکسولن در آن زبان به معنای ساکنان رشته کوههای الکست (اطلس کوچک) دانسته‌اند (معلمة ... ، 9 ...
جزیره | محمدحسن گنجی جَزیره، خشکی یا قطعه زمینی که دورادور آن را آب گرفته و کوچک‌تر از قاره باشد. چنین خشکی را بدین‌جهت جزیره‌اش نامند که از زمین جدا و منقطع است، زیرا یکی از معانی «جزر» در زبان عربی قطع کردن و بریدن است (ابن منظور، صفی‌پوری، ذیل واژه). جزیره ممکن است در اقیانوس، دریا، دریاچه یا رودخانه به وسیلۀ آب محصور شده باشد...
جزیره | محمدرضا ناجی جَزیره، نامی که درمنابع‌اسلامی به‌بخش علیای بین‌النهرین داده شده است. این منطقه که گاه جزیرۀ اَقور یا اقلیم اقور (مقدسی، 136؛ یاقوت، 2 / 72) و جزیرۀ فُراتیه (ابن خلدون، 2(1) / 310، 312) نامیده شده است، میان دو رود دجله و فرات قرار دارد (یاقوت، همانجا) و در واقع جزیره به معنی حقیقی کلمه نیست. امروزه این منطقه ...
جزیره العرب | محمدرضا ناجی جَزیرَةُ‌‌ الْعَرَب، نامی که در منابع اسلامی به سرزمین وسیع و عمدتاً بیابانی در جنوب‌غربی قارۀ آسیا، یعنی شبه‌جزیرۀ عربستان، اطلاق شده است. این سرزمین بزرگ‌ترین شبه‌جزیرۀ جهان به شمار می‌رود (علی، جواد، 1 / 140) و با مساحتی حدود 000‘260 کمـ 2 (بریتانیکا) میان °12 تا °32 عرض شمالی و °35 تا °60 طول شرقی واقع اس...
جزیره ابن عمر | محمدرضا ناجی جَزیرۀ اِبْنِ عُمَر، شهری کهن که امروزه در جنوب شرقی ترکیه نزدیک مرز سوریه و عراق در استان ماردین قرار دارد و مردم ترکیه آن را به اختصار جیزره1 یا جِزره می‌خوانند.
جزیره شریک | محمدرضا ناجی جَزیرۀ شَریک، نامی که منابع اسلامی به شبه جزیرۀ واقع در شمال شرقـی کشور تونس داده‌اند. این شبـه جزیره را بـه نامهای دیگری همچـون الجزیـرة (یعقوبـی، 348)، جزیـرة ابی شریک (همانجا؛ ابوالعرب، 81؛ مقدسی، 28)، یا با انتساب به مهم‌ترین شهر آن باشّو، جزیرة باشّو خوانده‌اند (ادریسی، 1 / 293؛ مقدیش، 1 / 126).
جسر الشغر | پرویز امین جِسْرُ الشُّغْر، یا جسر الشغور، نام پلی باستانی بر رودخانۀ عاصی و نیز شهر و شهرستانی به همین نام در استان حلب سوریه. نام عربی شُغْر را از ریشۀ آرامی شُغرا به معنی فوران آب دانسته‌اند که با موقعیت جغرافیایی جسرالشغر بر رود عاصی ــ کـه پس از خـروج از دشت غـاب بـه یک جریان جهنده در مجـرایـی پـرپیـچ و خـم بـدل مـ...
جعبر، قلعه | پرویز امین جَعْبَر، قَلْعه، قلعه‌ای تاریخی در استان رقه در کشور سوریه. در منابع متقدم دورۀ اسلامی از این قلعه با نام دَوْسَر یاد شده است (ابن‌خردادبه، 72؛ طبری، 10 / 81). دوسر برگرفته از نامی است که این منطقه در پیش از اسلام و آغاز دورۀ اسلامی بدان خوانده می‌شد (پاولی، IV / 2234)؛ اما نام کنونی آن منتسب به جعبر بن سابق ...
جعرانه | پرویز امین جِعْرانه، محلی تاریخی در نزدیکی مکه. یاقوت این نام را به کسر اول دانسته، و افزوده است که اصحاب حدیث عین آن را هم کسره، و راء آن را تشدید می‌دهند و اهل اتقان و ادب عین را ساکن، و راء را مخفف، و اهالی بلاد مختلف آن را متفاوت تلفظ می‌کنند (2 / 85).
جغبوب | پرویز امین واحه و شهری کوچک در شمال شرقی لیبی در حدود مرزهای آن کشور با مصر. نام آن را جَرَبوب و جِیَرَبوب هم نوشته‌اند. جغبوب بر سر راه کهن و مهمی است که از درۀ نیل تا طرابلس امتداد یافته، و در گذشته محل عبور کاروانهای بازرگانی و حجاج بوده است (نک‍ : حشائشی، 87، 104؛ بریتانیکا؛ رایت، 85؛ رکلو، XI / 2, 14؛ مارتل، 47).
جغتای |
جغتو |
جغرافیا | عنایت الله رضا یا جغرافی، نامی یونانی که از دو واژۀ گئو2، به معنای زمین و گرافی (گرافین3) به معنای نگاره، رسم، وصف و یا نقشه ترکیب یافته است (بریتانیکا، ذیل جغرافی4).
جلال‌آباد | محمد رضا خسروی مرکز ولایت ننگرهار در شرق افغانستان. این‌ شهر با °34 و ´26 عرض شمالی و °70 و ´28 طول شرقی و ارتفاع حدود 570 متری از سطح دریا، در مرکز ولایت ننگرهار واقع است.
جلفا | بهرام امیر احمدیان بخش (رایون) و شهری در جمهوری خودمختار نخجوان (در ترکیب جمهوری آذربایجان)، در مجاورت جلفای ایران (ه‍ م).
جلندهر | پرویز امین شهر و شهرستانی به همین نام در ایالت پنجاب، در شمال غربی کشور هندوستان. این نام در منابع دورۀ اسلامی به صورتهای جالَهنْدَر (حدود ... ، 205)، جالندهر (بیرونی، 164؛ ابوالفضل، 2 / 21)، چالندر (مسعود سعدسلمان، 155، 170) نیز آمده، و به سبب آنکه این منطقه میان دو رودخانۀ ستلج و بئاس قرار دارد، جلندهر دوآب نیز خوانده...
جلولاء | محمد کاظم میر سجادی شهری کهن در استان دیالی عراق کنونی و محل وقوع جنگی به همین نام میان سپاهیان ساسانی و عربها. این شهر با 486‘44 تن جمعیت (1384ش / 2005م) («فرهنگ ... 1». npn) در°34 و ´16 عرض شمالی و °45 و´10 طول‌شرقی («اطلس ... 2»، I / 79) در فاصلۀ حدود 27 کیلومتری شهر مرزی خانقین، در شرق عراق واقع است («راهنما ... 3»، 597).
جلفا | محمد کریم متقی یکی از مناطق یازده‌گانۀ شهر اصفهان، واقع در جنوب زاینده رود، که با کوچاندن ارمنیان از جلفای ارمنستان و اسکان آنها در این شهر در سالهای آغازین سدۀ 11ق / 17م شکل گرفت و با افت و خیزهایی طی 400 سال، زندگی تا به امروز در آن جریان دارد.
جلیقیه | محمدرضا ناجی جِلّیقیّه، در اسپانیایی گالیثیا1، ناحیه‌ای در شمال غربی اندلس. این ناحیه که اکنون 4 ایالت لاکرونیا2، لوگو3، پونتوِذرا4 و اورنسه1 را دربر می‌گیرد (EI2, II / 541)، در دوران اسلامی مملکتی مسیحی‌نشین در مجاورت ولایات اندلس اسلامی را شکل می‌داد (اصطخری، 37، 41؛ ابن حوقل، 109).
جمبول |
جمنا | پرویز امین یا یامونا، رودی بزرگ و تاریخی در شمال هندوستان. این رود به طول حدود 400‘1 کمـ از قله‌های پربرف میان رشته کوههای هیمالیا و سوالک که در اساطیر هندی از تقدس برخوردار است، سرچشمه می‌گیرد (رکلو، VIII / 155؛ انکارتا1).
جنابه |
جنوا | شیوا جعفری شهری بندری در شمال غربی ایتالیا واقع در استانی به همین نام در منطقۀ لیگوریا. این شهر با 060‘585 تن جمعیت (در 2009م / 1387ش) با موقعیت بندرگانی مناسب در کنار خلیج جنوا واقع است و از مراکز صنعتی ایتالیا به شمار می‌رود («فرهنگ ... 1»،npn.؛ انکارتا2،npn. ).
جند | عنایت الله رضا ولایت و شهری کهن در آسیای مرکزی و جمهوری کنونی قزاقستان. بارتولد نام این شهر و ناحیه را به کسر حرف اول جِنْد نوشته است (نک‍ : I / 235, III / 48, V / 61، جم‍‌ ).
جندق |
جندیشاپور | عنایت الله رضا جُنْدیشاپور، یا گندیشاپور، شهری باستانی و تاریخی در خوزستان. سبب نام‌گذاری: در نوشته‌ها نام این شهر به صورت گُندیشاپور (با یاء مجهول) آمده است.
جوانرود | امیر حسین مرادخانی شهر و شهرستانی در شمال استان کرمانشاه.
جور |
ابن عبدالمنعم حمیری | یوسف رحیم لو نام معروف احتمالاً دو شخصیت ظاهراً منتسب به یک دودمان از سده‌های 7 و 8ق / 13 و 14م:
ثلاث باباجانی | شیوا جعفری ثَلاثِ باباجانی، شهرستانـی در استـان کرمانشاه. ایـن شهرستان مرزی از شمال به شهرستان پاوه، از شرق به شهرستان جوانرود، از جنوب به شهرستان سرپل ذهاب و از غرب به کشور عراق محدود است (نک‍ : اطلس، 160).
ثلا | احمد آرین نیا ثُـلا، یا ثِلا، شهرستان، شهر و قلعه‌ای کهن در یمن:
ثور، نام کوه | شیوا جعفری ثور، نام کوهی در جنوب مسجد‌الحرام، در فاصلۀ دورتری نسبت به مکه، و دارای غار معروفی به همین نام. ثور در لغت به معنی گاو نر است.
جابیه | محمدرضا ناجی جابیه، روستایی از توابع دمشق در سده‌های نخستین اسلامی که امروزه به صورت خرابه‌ای باستانی در حوران، از توابع منطقۀ اِزرع، در استان درعای سوریه واقع است. این خرابه بر «تلّ جابیه» ــ که مخروطی آتش‌فشانی در حدود 80 کیلومتری جنوب دمشق و 4 کیلومتری شمال غربی شهر نَوى واقع است و از سمت غرب بر دشتی هموار مشرف است ــ ...
جاجرم | محسن احمدی جاجَرْم، شهرستان و شهری تاریخی در استان خراسان شمالی.
جاده بخور | شیوا جعفری جادّۀ بُخور، راه دریایی قدیمی که از سواحل چین و هند تا جنوب عربستان امتداد داشت و به سرزمینهای اطراف دریای مدیترانه و دریای سرخ منتهی می‌شد.
جاده ابریشم | عنایت الله رضا جادّۀ اَبْریشَم، مجموعه‌ای از راههای بازرگانی و کاروان‌رو قدیمی که منطقۀ مدیترانه را با چین شرقی مرتبط می‌کرده است. کالاهای بسیاری از این راهها میان شرق و غرب آسیا و حوضۀ دریای مدیترانه مبادله می‌شد، اما چون ابریشم مهم‌ترین و گرانبهاترین کالایی بود که از این راهها می‌گذشت، بعدها به جادۀ ابریشم شهرت یافت. ابری...
جازان | ستار عودی جازان، یا جیزان، استان و شهری بندری در جنوب غربی عربستان سعودی. نام صحیح و تاریخی این منطقه که در حدیثی از پیامبر اکرم(ص) نیز آمده (نک‍ : ابن آدم، 115، حاشیۀ 1؛ ابن سعد، 1/ 296)، جازان است، اما تلفظ محلی جیزان از سوی مردم آنجا، سبب شد که نام جیزان نیز رایج شود. در 1376ش/ 1997م جانشین امیر این استان، بخشنامه‌ا...
جاسک | محمد باقر وثوقی جاسْک، شهرستان و شهری بندری در استان هرمزگان:
جازموریان | علی کرم همدانی , حمیده چوبک جازْموریان، یا جَزْموریان، حوضه‌ای آبریز و دریاچه‌ای به همین نام در جنوب شرقی ایران. حوضۀ آبریز جازموریان با وسعـت 600‘69 کمـ‍‍ 2 ، از لحاظ تقسیم‌بندی هیدرولوژیکی ایران بخشی از حوضۀ مسدود میانی ایران به شمار می‌آید. نیمـۀ باختری این حوضـه بـه وسعت 600‘35 کمـ‍ 2 در استان کرمان، و نیمۀ خاوری آن به وسعـت 000‘34 ...
جاکارتا | مهدی جوزی جاکارْتا، پایتخت و بزرگ‌ترین شهر اندونزی. این شهر بندری و تجارتی همچنین مرکز یکی از ایالتهای اندونزی در جزیرۀ جاوه است («فرهنگ جهانی»؛ بریتانیکا). شهر جاکارتا در غرب جزیرۀ جاوه، در کرانۀ دریای جاوه جای دارد و رودخانۀ سیلیونگ (لیونگ) از میان آن می‌گذرد. جاکارتا در دشتی هموار و پست واقع شده است که در فصلهای بار...
جام |
جامو و کشمیر |
جاوه | فرامرز حاج منوچهری , شهرام خداوردیان , علی کرم همدانی جاوه، مهم‌ترین و پرجمعیت‌ترین جزیرۀ اندونزی. این جزیره با حدود 045‘134 کمـ‍ 2 مساحت از لحاظ وسعت ــ بدون احتساب جزیرۀ برنئو (کالیمانتان) که حدود 30٪ آن در قلمرو کشـورهای مالزی و برونئـی اسـت ــ چهارمین جزیرۀ بزرگ اندونزی و سیزدهمین جزیرۀ بزرگ جهان به شمار می‌رود ( انکارتا، npn.؛ جاوه...، npn.).
جبال | علی کرم همدانی جِبال، یا عراق عجم، نامی که جغرافیانویسان متقدم اسلامی بر ناحیۀ کوهستانی غرب ایران اطلاق ‌کرده‌اند. واژۀ جبال در زبان عربی جمع «جبل» به معنی کوه است. این نام با وضع جغرافیایی این منطقه که ناحیه‌ای کوهستانی است، همخوانی دارد. نام جبال بعدها متروک شد و در سدۀ 6 ق/ 12م در روزگار سلجوقیان، آن ‌را عراق عجم نامیدند...
جبال بارز | محسن احمدی جِبالِ بارِز، نام رشته کوه، بخش و شهری در استان کرمان.
جبل طارق | محمدرضا ناجی جَبَلِ طارِق، تنگه‌ای در غرب دریای مدیترانه و شبـه ـ جزیره‌ای به همین نام در منتهى‌الیه جنوب اسپانیا که صخره و شهر بندری جبل طارق در آن جای دارد.
جبله | پرویز امین جَبَله، شهری بندری در غرب سوریه در استان لاذقیه. این شهر با 875‘70 تن جمعیت (1386ش/ 2007م)، در دشتی ساحلی در 30 کیلومتری جنوب بندر لاذقیه در کنار دریای مدیترانه واقع است ( المعجم ...، 2/ 630؛ «فرهنگ ... »). در دشت جبله زراعت و باغداری رونق فراوان دارد و گندم، جو، حبوبات، پنبه، تنباکو، مرکبات و زیتون از عمده‌ت...
جبل نور |
جبل لبنان |
جبله | پرویز امین جَبَله، کوهی منفرد در ناحیۀ نجد عربستان. این کوه در شمال غربی دَوادمی، در جنوب شرقی نفی و در غرب وادی الرشاء واقع است (ابن بلیهد، 2/ 164؛ EI2). کوه جبله سخت‌گذر است و جز از راه شکافی با ورودی تنگ، نمی‌توان بدان دست یافت. این شکاف با شیبی تند تا سمت بالا پیش می‌رود (ابوالفرج، 11/ 142؛ کوسن دو پرسوال، II/ 479)....

جغرافیا

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

جغرافیا

ورود به سایت

ثبت نام