دائرة المعارف بزرگ اسلامی

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

بلنسیه | عزت ملا ابراهیمی بَلَنْسیه‌، یا والنسیا1، ایالتی‌ کهن‌ و شهری‌ در شرق‌ اسپانیا، کنار دریای‌ مدیترانه‌. این‌ ایالت‌ با 255‘ 23 کمـ2 وسعت‌ در ارتفاع‌ 12 تا 64 متری‌ از سطح‌ دریا قرار دارد. در 1378ش‌ / 1999م‌ جمعیت‌ آن‌ 474‘066‘4 نفر بود که‌ حدود 80٪ آن‌ در دشت‌ ساحلی‌ خلیج‌ بلنسیه‌ سکنى داشته‌اند.
بله برون | علی بلوکباشی بَله‌بُرون‌، یا بَلّه‌ بُرون‌ (بلی‌ بُران‌ = بلی‌ + بُر: بُن‌ مضارع‌ از مصدر بریدن‌ + ان‌: پسوند نشانۀ جشن‌، آیین‌ و مراسم‌)، بخشی‌ مهم‌ از مراسم‌ مقدماتی‌ جشن‌ عروسی‌ سنتی‌ در ایران‌. مجلس‌ بله‌‌برون‌ از سوی‌ خانوادۀ دختری‌ که‌ نخستین‌بار ازدواج‌ می‌کند، برای‌ گفت‌وگو دربارۀ شرایط مادی ‌ازدواج‌ و تعیین‌ و قط...
بلوچ | علی بلوکباشی بَلوچ، جماعت بزرگی از گروههاي قومی‌ گوناگون كه در منطقۀ گسترده‌اي به نام بلوچستان در ايران، پاكستان و بخش مجاور آنها در افغانستان و نيز در نواحی ديگر اين سرزمينها و جاهايی مانند هند، تركمنستان، عمان و امارات متحده عربی زندگی می‌كنند.
بلوچستان |
بلوچی | حسن رضایی باغ بیدی بَلوچی، از زبانهاي ايرانی نو شمال غربی (جهانی، 11؛ فراي، 48؛ فره‌وشی، 49). سخن‌گويان زبان بلوچی احتمالاً نخست در حاشيه درياي خزر می‌زيستندI / 1006) ,EI2) و شايد به همين علت است كه فردوسی در شاهنامه «بلوجی» و «گيلی» را در كنار يكديگر آورده است
بلوچی، ادبیات | علی بلوکباشی بَلوچی، اَدَبيّات، ميراث ادبی غنی و پرارزش قوم بلوچ. اين ميراث ادبی مجموعه‌اي از اشعار حماسی، عشقی، تاريخی، اجتماعی، اخلاقی و پند و ‌اندرز و جز آنها را در برمی‌گيرد كه از چند سده پيش تاكنون به صورت شفاهی سينه به سينه و نسل ‌اندر نسل انتقال يافته، و به امروز رسيده است.
بلوشه | پرویز امین بِلوشه، گابريل ژوزف اِدگار (1249-1316ش / 1870-1937م)، خاورشناس فرانسوي. او در برد. پس از آن به آموختن تاريخ، آثار و زبانهاي مشرق زمين روي آورد. قدرت استدلال منطقی و رياضی بلوشه همواره در بررسيهاي پژوهشی او اثر بسيار داشت.
بلوط | پیمان متین
بلوغ | علی تولایی بُلوغ، اصطلاحی در فقه و حقوق، به معناي رسيدن انسان به مرحله‌اي از رشد كه ملزم به رعايت قوانين شرعی يا عرفی باشد. بلوغ يكی از شرايط عمومی ‌الزام به تكاليف، و برخورداري از برخی حقوق است كه «اهليت» خوانده می‌شوند.
بلوک | علی اکبر دیانت بُلوك، يا بولوگ، اصطلاحی در تقسيمات كشوري در ايران در سده‌هاي گذشته، نيز اصطلاحی نظامی‌ در سازمان لشكري دولت عثمانی.
بلوکباشی | علی اکبر دیانت بُلوكْباشی، عنوانی نظامی و اداري در تشكيلات دولت عثمانی، به معنی فرمانده و رئيس بلوك (ه‍ م). اين عنوان در نظام اداري ايران نيز از سدۀ 10ق / 16م به بعد كاربرد داشته است.
بلوی، ابوجعفر | فرهنگ مهروش بَلَوی، ابوجعفر احمدبن علی، نویسنده و دانشمند اندلسی قرن 9 و 10ق / 15 و 16م (دربارۀ نام كامل او، نک‍ : بلوی، 174، 179، 194؛ عمرانی، 20).
بلوی، ابوعامر | رضوان مساح بَلَوی‌، ابو عامر محمد بن‌ احمد (د 559ق‌ / 1164م‌)، ادیب‌، شاعر، مورخ‌ و کاتب‌ اندلسی‌. اجداد وی‌ اهل‌ شهر سالم‌ (در شمال‌ اندلس‌) بودند و خود در طرطوشه‌ زاده‌ شد، به‌همین‌ سبب‌، منابع‌ از او به‌ سالمی‌ طرطوشی‌ (نسبت‌ طرطوسی‌ در بعضی‌ منابع‌ نادرست‌ است‌) یاد کرده‌اند
بلوی، ابومحمد | شادی دایی رضایی مقدم بَلَوی‌، ابومحمد عبدالله بن‌ محمد مدینی‌ (زنده‌ در 330ق‌ / 942م‌)، مورخ‌، محدث‌ و فقیه‌ مصری‌. از سرگذشت‌ او اطلاع‌ چندانی‌ در دست‌ نیست‌. ابن‌‌ندیم‌ نخستین‌ کسی‌ است‌ که‌ از بلوی‌ یاد کرده‌ است‌
بلک | نادیا برگ نیسی بَلَک‌، یا بُلُک‌، نورالدولة بن‌ بهرام‌ بن‌ اَرْتُق‌ (مق‍ 518ق / 1124م‌)، از امرای‌ طبقۀ نخست‌ آل‌ ارتق‌ (ه‍ م‌) و از فرماندهان‌ مسلمان‌ در جنگهای‌ صلیبی‌. نخستین‌بار از بلک‌ در وقایع‌ سال‌ 489ق‌ / 1096م‌ به‌ عنوان‌ فرمانده‌ سپاه‌ شهر سَروج‌ در کرانۀ فرات‌ وسطى یاد شده‌ است‌
بلکاتگین | مریم حسن دوست بِلْکاتِگین‌ (د 362ق‌ / 973م‌)، از غلامان‌ ترک‌ دربار آلپ‌ تکین‌ و سومین‌ امیر غزنوی‌ پیش‌ از آل‌ ناصر. بلکا به‌ معنای‌ دانشمند و عاقل‌ (کاشغری‌، 1 / 358)، و تگین‌ به‌ معنای‌ امیر، و از القاب‌ امرای‌ ترک‌ غزنه‌ بوده‌ است
بلکین بن زیری |
بلکین بن محمد |
بلی | عنایت الله فاتحی نژاد بَلیّ، تیره‌ای از قبیلۀ بزرگ قضاعه. بلی نام نیای این قبیله است (كلبی، 2 / 705؛ ابن‌قتیبه، 104؛ همدانی، الاكلیل، 1 / 188-189؛ ابن حزم، 478).
بلیانی، امین الدین | محمدجواد شمس بَلْیانی، امین‌الدین محمد بن علی بن مسعود بلیانی (668-11 ذیقعدۀ 745ق / 1270-16 مارس 1345م)، عالم و عارف كازرونی معاصر با آل اینجو. كهن‌ترین و مهم‌ترین منبع در شرح احوال و زندگانی او، كتاب مفتاح الهدایة و مصباح العنایة است كه توسط محمود بن عثمان، یكی از مریدان وی، نگاشته شده است.
بلیانی، اوحدالدین | محمدجواد شمس بَلْیانی، اوحدالدین عبدالله بن مسعود بن محمد (د 683 یا 686ق / 1284 یا 1287م)، عارف و دانشمند كازرونی.
بلیانی، تقی الدین |
بلیغ، اسماعیل | جلال خسروشاهی بَلیغ، اسماعیل، شاعروتذكره‌نویس ترك در سدۀ 12ق / 18م. او در 1079ق / 1668م در بروسه (بورسا) زاده شد («دائرةالمعارف اسلام ...1»،)، V / 415 به همین سبب، به بروسوی نیز معروف است
بلیغ، محمد امین | جلال خسروشاهی بَلیغ، محمدامین (د 1174ق / 1760م)، از شعرای دیوانی دوران عثمانی. وی در ینی‌شهر زاده شد، اما تاریخ تولدش دانسته نیست («دائرةالمعارف زبان ...1»، I / 390) و در برخی از مآخذ تاریخ درگذشت وی 1172ق آمده است
بلینوس |
بم | شیوا جعفری , روزبه زرین کوب بَم، شهرستان و شهری در استان كرمان.
بم، ارگ | حسین طیاری بَم، اَرْگ، یكی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های خشتی جهان با مساحتی حدود 200 هزار م 2. این ارگ در اصل شهر كهن بم بوده است.
بماکو | پرویز امین بَماكو، پایتخت كشور مالی و استانی به همین نام.
بمبئی | مجید سمیعی بَمْبَئی، یا مومْبای، مركز ایالت ماهاراشترا و مهم‌ترین مركز بازرگانی، مالی و صنعتی هندوستان واقع در ساحل غربی كشور هند.
بمباره | پرویز امین بَمْباره، از اقوام سیاه پوست مسلمان ساكن در شرق كشور مالی و كرانه رودخانه نیجر علیا. بمباره‌ها از نژاد «مانده» هستند و نام بمباره را كه دلالت ضمنی بر كفر آنان دارد، مسلمانان سرزمینهای كرانه رود نیجر، به سبب مقاومت درازمدت این قوم در برابر اسلام بر آنها نهادند
بمپور | علی کرم همدانی بَمْپور، بخش، شهر، رودخانه و قلعه‌ای تاریخی در شهرستان ایرانشهر واقع در استان سیستان و بلوچستان.
بنا، احمد | محمدعلی لسانی فشارکی بَنّا، احمدبن محمد (د 1117ق / 1705م)، فقيه شافعی، مُقري بزرگ مصر و صوفی سدۀ 12ق. وي در زادگاه خويش دمياط، نشو و نما يافت و حافظ كل قرآن گرديد.
بنا، حسن | حسن انصاری بَنّا، حسن (1285-1327ش / 1906-1949م)، بنیان‌گذار و رهبر جمعیت اخوان المسلمین. وی در شهرستان محمودیه نزدیك اسكندریه در بحیرۀ مصر به دنیا آمد.
بناب | علی ارژنگ بُناب، شهرستان و شهری در استان آذربایجان شرقی.
بنارس | هدی سید حسین زاده بَنارَس، شهری مقدس درآیین هندو،واقع در ایالت اوتارپرادش (ه‍ م) در شمال هند.این شهر بر كرانۀ چپ رود گنگ، حدود 700 كیلومتری شمال غربی كلكته و 800 كیلومتری جنوب شرقی دهلی در °25 و ´20 عرض شمالی و °83 طول شرقی واقع است.
بنارسی | فرهنگ مهروش بَنارَسی، امان‌الله بن نورالله بن حسین (د 1133ق / 1721م)، حافظ قرآن، فقیه، اصولی و صوفی حنفی. بسیاری از منابع متأخر وی را به تبحر در معقول و منقول ستوده اند
بنان حمال | امیر جابری بُنان حَمّال، ابوالحسن بنان بن محمدبن حَمدان، معروف به حمال (د 3 رمضان 316ق / 20اكتبر 928م)، صوفی مشهور مصری. نام جد وی را در برخی منابع بجز حمدان نیز یاد كرده‌اند
بناورت | نوشین صاحب بِناوِرْت1 (د 479ق / 1086م)، لقب ابن عباد، رهبر مسلمانان سَرَقوسه2 (واقع در جنوب شرقی صِقِلیه3) در رویارویی با حملۀ نُرمانها. تاریخ‌نگاران اروپایی نام او را به صورتهای مختلف ثبت كرده‌اند (نک‍ : EI²، اما در منابع كهن اسلامی به او اشاره نشده است.
بناکت | محسن احمدی بَناكَت، شهری كهن در ماوراءالنهر. نام این شهر در منابع تاریخی و جغرافیایی به صورتهای بناكِت، بِناكث و فناكت آمده است
بناکتی | محسن احمدی بَناكَتی، ابوسلیمان فخرالدین داوود بن محمد، ملقب به فخر بناكتی (د 730ق / 1330م)، مورخ و شاعر ایرانی دورۀ مغول. لقب فخر بناكتی را خود در كتابش ذكر كرده است
بنایی هروی | علی میرانصاری بَناییِ هَرَوی، كمال‌الدین شیرعلی بن محمد (د 918ق / 1512م)، شاعر، موسیقی‌شناس و خوش‌نویس سدۀ 9ق. او در هرات به دنیا آمد؛ تحصیلات متداول را در همین شهر آغاز كرد
بنبلونه |
بنجر مسین | پرویز امین بَنْجَرْمَسین، شهر و بندری در جنوب شرقی استان كالیمانتان جزیره بورنئو (نک‍ : ه‍ د، 10 / 348). این شهر در °3 و ´18 عرض جنوبی و °114 و ´35 طول شرقی در ملتقای رودخانه‌های باریتو و مارتاپورا واقع است
بند | ایران ناز کاشیان بَنْد، نوعی كلام منثور و آهنگین كه از سدۀ 11 ق در ادب عربی پدید آمد. این كلمه در نخستین سده‌های اسلامی در معانی گوناگون و حتى تركیبهای متعدد (دستبند = نوعی بازی و رقص؛ شكاربند و...، نک‍ : ه‍ د، ابونواس) معرب شد، تا اینکـه حدود 300 سال پیش در عراق، بر نوعی شعر منثور اطلاق گردید.
بند امیر | علی کرم همدانی بَنْدِ اَمیر (عَضُدی)، سدّی كهن بر جای مانده از روزگار عضدالدولۀ دیلمی ‌بر رودخانه كر، واقع در 37 كیلومتری شمال خاوری شیراز.
بند بازی | لیلا پژوهنده بَنْدبازی، یا داربازی یا رسن بازی، نوعی بازی نمایشی است كه با حركات ورزشی روی بند یا رسن هنرنمایی می‌كنند.
بندار | صادق سجادی بُنْدار، اصطلاحی دیوانی كه روزگاری دراز در برخی از سرزمینهای خلافت، به ویژه ایران به كار می‌رفت. این كلمه فارسی، و مركب از دو جزء است: «بنه» به معنای بار و اموال، و «دار» پسوند دارندگی و حفاظت.
بندار اصفهانی | هادی نظری منظم بُنْدارِ اِصْفَهانی، ابوعمرو بن عبدالحمید كَرخی (یا كَرَجی) اصفهانی، لغوی، راوی و نحوی سدۀ 3ق / 9م. برخی او را مَنداد خوانده اند (نک‍ : ابن‌ندیم، 91، حاشیه) و كنیه‌اش به صورتهای ابن لِرّه، ابن لُرّه، ابن لَزّه و نیز ابن لُدّه ثبت شده است
بندار رازی | جلال خسروشاهی بُنْدارِ رازی (د 401ق / 1011م)، از شعرای معاصر آل‌بویه. لقب او را كمال‌الدین ذكر كرده‌اند (براون، 2 / 267؛ هدایت، 439؛ آذر، 218). دولتشاه سمرقندی او را پندار نامیده است
بنداری | آذرتاش آذرنوش بُنْداری، قوام‌الدین فتح بن علی بن محمد (د سدۀ 7ق / 13م)، مترجم شاهنامۀ فردوسی به عربی. با آنکـه وی كتاب نسبتاً مشهوری درباره سلجوقیان تدارك دیده، و شاهنامه را به عربی برگردانده است

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام