دائرة المعارف بزرگ اسلامی

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

بلاذری | علی بهرامیان بَلاذُری، احمد بن یحیی بن جابربن داوود (د ح 279ق / 892م)، كاتب، شاعر، مترجم، تاریخ‌نگار و نسب‌شناس بزرگ سدۀ 3ق / 9م. كهن‌ترین آثاری كه در آنها اشاره‌ای به زندگی و فعالیتهای بلاذری وجود داشته...
بلاساغون | عنایت الله رضا بَلاساغون، ولایت و شهری در آسیای مركزی كه دست‌كم تا دوران مغول پابرجا بوده است. نام آن به گونه‌های مختلف آمده است. مقدسی آن را به صورتهای بلاسَكون (ص 264) و ولاسكون (ص 275) آورده
بلاسگان | عنایت الله رضا بَلاسَگان، دشتی واقع در دو سوی رود ارس و جنوب مسیر سفلای رود كُر. این نام در ارمنی بالاساكان و باغاساكان (كالان كاتواتسی، 69؛ موسی خورنی، 203)، و در عربی به صورت بلا سجان و بلاشجان (ابن فقیه، 293؛ ابن‌خردادبه، 18، 121؛ نیز نک‍ : مشكور، نظری ...، 8، كه آن را معرب بلاشگان دانسته) آمده است.
بلاشر | آذرتاش آذرنوش بِلاشِر، رژیس (1279-1352ش / 1900-1973م)، از بزرگ‌ترین خاورشناسان جهان در زمینۀ ادب و زبان عربی.
بلاط | محمدرضا ناجی بَلاط، یا بِلاط، نام چندین كاخ كهن، شهر و روستا در سوریه، فلسطین، آناتولی و اسپانیا. بلاط واژه‌ای است معرب كه در منابع عربی به معانی گوناگون از جمله به معنی قصر و كاخ آمده است. بلاط در این معنی معرب واژه «پالاتیوم1» لاتین است (برای معانی دیگر، نک‍ : دنبالۀ مقاله).
بلاط الشهداء | پروین قدسی زاد بَلاطُ الشُّهَداء، عنوانی كه در منابع اسلامی بر پیكار معروف میان مسلمانان و مسیحیان در اوایل قرن 2ق / 8م در نزدیكی شهر پواتیه در غرب فرانسه اطلاق شده است و گاه آن را غزوۀ بلاط نیز نامیده‌اند
بلاغت | اصغر دادبه , بابک فرزانه بَلاغَت، در لغت به معنای شیوایی، رسایی و سخنوری، برگرفته از بلغ الكلام (رسید و منتهی شد سخن به «مخاطب») است و در اصطلاح مطابقت كلام با مقتضای حال مخاطب را گویند.
بلال بن حارث | محمد حسن الهی زاده بِلال بْن حارِث، ابوعبدالرحمان (د 60ق / 680م)، صحابی پیامبر اكرم (ص). او از قبیله مُضَری بنی مُزَینه بود (ابن قتیبه، 298؛ ابن حبان، 3 / 28) و در رجب 5ق همراه گروهی از افراد قبیله خود به حضور پیامبر(ص) آمد و اسلام آورد
بلال حبشی | صادق سجادی بِلال حَبَشی، از نخستین گروندگان به اسلام، اولین مؤذن، خادم و صحابی پیامبر(ص). از زندگی او پیش از گرویدن به اسلام اطلاعی در دست نیست، جز آنکـه برخی از منابع او را، بی‌آنکـه از پدرش یاد كنند، از زادگان (مولدان) بنی جُمَح، و مادرش حمامه (جمامه باید تصحیف حمامه باشد) را كنیز یكی از اینان دانسته‌اند.
بلاوات | مهدی کیوانی بَلاوات، یا بلاباذ، بلوات، روستایی كوچك در 25كیلومتری جنوب خاوری شهر موصل. شهرت این روستا به سبب وجود تپه‌ای باستانی در نزدیكی آن است كه آثار با ارزشی از دوران آشور باستان از آن به دست آمده است
بلباس | معصومه ابراهیمی بِلْباس‌، نام‌ کهن‌ یکی‌ از ایلات‌ و نیز اتحادیه‌ای‌ از ایلات‌ کرد پراکنده‌ در نواحی‌ کردستان‌ ایران‌ و عراق‌.
بلبل | ملیحه مهدوی بُلْبُل‌، ملااشرف‌ دیری‌ (1093-1189ق‌ / 1682-1775م‌)، شاعر قرن‌ 12ق‌ / 18م‌. نام‌ اصلی‌ وی‌ شرف‌الدین‌ است‌ (غلام‌سرور، 2 / 286)، اما در منابع‌ از او با نام‌ ملامحمد اشرف‌ و ملااشرف‌ دیری‌ یاد شده‌، و به‌ «بلبل‌ شاه‌» نیز شهرت‌ داشته‌ است
بلبل شاه | مرجان افشاریان بُلْبُلْ شاه، شرف‌الدین عبدالرحمان‌ (د 727ق‌ / 1327م‌)، عارف‌ و صوفی‌ طریقۀ سهروردیه‌ و از مشایخ‌ کشمیر در سدۀ 8ق‌. وی‌ در کشمیر به‌ «بلبل‌ شاه‌» معروف‌ است‌، اما او را «بلال‌ شاه‌» و «بابا بلال‌» نیز خوانده‌اند.
بلبلستان | مرجان افشاریان بُلْبُلِسْتان‌، کتابی‌ نوشتۀ محمد فوزی‌ موستاری‌ در 1152ق‌ / 1739م‌. از نویسندۀ این‌ کتاب‌، اطلاعات‌ بسیار اندکی‌ در دست‌ است؛ همین اندازه‌ می‌دانیم‌ که‌ وی‌ اهل‌ موستار بوسنی‌ و هرزگوین‌ بوده، و در 1160ق‌ / 1747م‌ درگذشته است
بلبن |
بلبیس | پرویز امین بِلْبَیس‌، شهر و شهرستانی‌ به‌ همین‌ نام‌ در استان‌ الشرقیۀ مصر. این شهر در °30 و ´25 عرض‌ شمالی‌ و °31 و ´34 طول‌ شرقی‌ در شمال شرقی‌ قاهره‌ در کنار یکی‌ از شاخه‌های‌ دلتای‌ نیل‌ واقع‌ است‌ (حتی‌، 161؛ بریتانیکا).
بلتستان | پرویز امین بَلْتِسْتان، منطقه‌ای‌ مسلمان‌نشین‌ در شمال‌ غربی‌ شبه‌ قارۀ هند. این‌ منطقه‌ را در عهد باستان‌ تبّت‌ می‌خواندند و چون‌ با گذشت‌ زمان‌ این‌ نام‌ بر منطقۀ لَدّاخ‌ نیز گسترش‌ یافت‌، برای‌ تشخیص‌ آن‌ از تبت‌ مشهور و اصلی‌، اولی را تبت‌ کوچک‌ و دومی‌ را تبت‌ بزرگ‌ نامیدند
بلج بن بشر | بخش تاریخ بَلْجِ بْنِ بِشْر (د شوال‌ 124 / اوت‌ 742)، سردار جنگاور امویان‌ در شمال‌ افریقا و اندلس‌. وی‌ از تیرۀ بنی‌ قُشَیر کلاب‌، از قبایل قیسی‌ بود و نسبتهای‌ قشیری‌ و قیسی‌ او بدین‌ سبب‌ است
بلخ | عنایت الله رضا , ناصر گذشته , حمیرا ارسنجانی , مریم فلاحتی موحد , ملیحه مهدوی , محسن احمدی , مهرناز بهروزی بَلْخ، شهر و ناحیه‌ای‌ کهن‌ در خراسان‌ بزرگ‌. حدود و قلمرو ناحیۀ تاریخی‌ بلخ‌ در طول‌ زمان‌ با آنچه‌ امروز بلخ‌ نامیده‌ می‌شود، متفاوت‌ بوده‌ است‌.
بلخ، رود* |
بلخاب | بخش جغرافیا
بلخان | عنایت الله رضا بَلْخان‌، دو رشته‌ کوه‌ (بلخان‌ بزرگ‌ و کوچک‌) در غرب‌ جمهوری‌ ترکمنستان‌ که‌ دشت‌ اوزبوی‌ آنها را از یکدیگر جدا می‌کند.
بلخی، ابوالقاسم |
بلخی، ابوزید |
بلخی، ابوعبدالله |
بلد | مهدی مطیع بَلَدْ، سورۀ نودم‌ قرآن‌ کریم‌ که‌ برحسب‌ ترتیب‌ نزول‌، سی‌ و پنجمین سوره‌ از سور مکی‌ به‌شمار می‌رود. این‌ سوره‌ دارای‌ 20 آیه، 82 کلمه و 330 حرف است (میبدی، 10 / 496؛ رامیار، 244).
بلده |
بلدیه | جعفر اسحاقی تیموری بَلَدیه‌، نام چند روزنامه‌ و مجلۀ خبری که‌ در فاصلۀ سالهای 1325 تا 1358ق‌ در شهرهای‌ تهران‌، اصفهان‌، تبریز، رشت و هرات منتشر می‌شد.
بلرم |
بلطی | ایران ناز کاشیان بَلَطی، ابوالفتح تاج‌الدین عثمان بن عیسی بن‌ منصور (524- 599ق‌ / 1130-1203م‌)، ادیب‌، شاعر و نحوشناس‌.
بلع |
بلعرب بن حمیر |
بلعرب بن سلطان | رضا ناظمیان بَلْعَرَبِ بْنِ سُلْطان‌ (د 1104ق‌ / 1693م‌)، سومین‌ امام‌ یعربیها از اباضیان‌ عُمان‌ و جانشین و فرزند سلطان‌ بن‌ سیف‌ (بلعرب‌ احتمالاً مخفف‌ ابوالعرب‌، و کنایه‌ از بخشندگی‌ است‌).
بلعم باعور | فرامرز حاج منوچهری بَلْعَمِ باعور (یا باعورا)، دانشوری‌ پرهیزگار در قصص‌ بنی‌اسرائیل‌ که‌ فرجام‌ کار او به‌ تباهی‌ انجامید. داستان‌ بلعم‌ بن‌ باعور (بلعام‌ بن‌ بعور)، از مضامین‌ مشترک‌ در نوشته‌های‌ دینی‌ عهدین‌ و روایات‌ اسلامی‌، با خطوط کلی‌ همسان‌ است‌.
بلعمی | علی بهرامیان بَلْعَمی، عنوان‌ چند تن‌ از دیوانیان‌ و دانشمندان‌ خراسان‌ که‌ دو تن‌ از ایشان‌ در دستگاه‌ سامانیان‌ به‌ وزارت‌ رسیدند. نسب‌ این‌ خاندان‌ به‌ اعراب‌ بنی‌ تمیم‌ می‌رسد و ابن‌ ماکولا سلسله‌ نسب‌ ابوالفضل‌ بلعمی‌ را تا زید مناۀ فرزند تمیم‌ ذکر کرده‌، و نسبت‌ تمیمی‌ در برخی‌ مآخذ از اینجاست
بلغار | عنایت الله رضا بُلْغار، نام‌ مردمی‌ از تبار ترکان‌ که‌ در اوایل‌ قرون‌ وسطى دو دولت‌ در اراضی‌ اطراف‌ رودهای‌ ولگا و دانوب‌ بنیاد نهادند.
بلغارستان | عنایت الله رضا بُلْغارِسْتان‌، کشوری‌ در جنوب‌ شرقی‌ اروپا، و در بخش‌ شرقی‌ شبه‌ جزیرۀ بالکان‌. این‌ کشور با مساحت‌ 912‘110کمـ2، میان‌ °41 و ´14 تا °44 و ´12 عرض‌ شمالی‌، و °22 و ´21 تا °28 و ´36 طول شرقی‌ قرار دارد
بلغم |
بلغه | رضوان مساح بُلْغه‌، یا البلغة فی‌ اللغة، یا البلغة المترجم‌ فی‌ اللغة، کهن‌ترین‌ فرهنگ‌ شناخته‌ شدۀ عربی‌ به‌ فارسی‌، به‌ قلم‌ ابویوسف‌ یعقوب‌ بن‌ احمد نیشابوری‌ (د رمضان‌ 474ق‌ / فوریۀ 1082م‌) لغت‌شناس‌، ادیب‌ و شاعر ذولسانین‌ ایرانی‌.
بلقاء | عزت ملا ابراهیمی بَلْقاء، نام‌ کوه‌ و استانی‌ در کشور اردن‌. کلمۀ بلقاء (صیغۀ مؤنث‌ صفت‌ ابلق‌) به‌معنای‌ سیاه‌ و سفید است‌ (ابوعبید، معجم‌...، 1 / 275) و برخی‌ این‌ نام‌ را منسوب‌ به‌ بالق‌ بن‌ صفر از اخلاف‌ عمان‌ بن‌ لوط دانسته‌اند (سمعانی‌، 1 / 393).
بلقیس | فرامرز حاج منوچهری بِلْقیس‌، نامی‌ که‌ در روایات‌ اسلامی‌ برای‌ ملکۀ سبای‌ مذکور در قرآن‌ کریم‌ آمده‌ است‌. براساس‌ آیاتی‌ از سورۀ نمل‌، سلیمان‌(ع‌) به‌ وسیلۀ هدهد از مردم‌ خورشیدپرست‌ سرزمینی‌ آگاه‌ شد که‌ زنی‌ بر ایشان‌ حکم‌ می‌راند...
بلقین |
بلقین بن زیری |
بلقینی | مصطفی فارویی فیروزی بُلْقینی‌، خاندانی‌ شافعی‌ مذهب‌ِ فلسطینی‌تبار و سرشناس‌ در مصر و شام‌ در سده‌های‌ 7-9ق‌ / 13-15م‌. اینان‌ که‌ از خانوادۀ عالمان محلی‌ شهرستانهای‌ مصر بودند، با نفوذ به‌ دستگاه‌ حکومتی‌ ممالیک‌، برای‌ خویش‌ اعتباری‌ درخور به‌ هم‌ رساندند.
بلگراد | مهدی کیوانی
بلگرام | پرویز امین بِلْگْرام‌، شهری‌ کهن‌ در بخش‌ هاردویی‌ ایالت‌ او تارپرادش‌ و یکی‌ از قدیم‌ترین‌ مراکز فرهنگ‌ اسلامی‌ در شبه‌ قارۀ هند. این‌ شهر در °27 و ´11 عرض‌ شمالی‌ و °80 و ´2 طول شرقی‌ و بر ناحیۀ مرتفع‌ شیب‌داری‌ واقع‌ است‌
بلگرامی، امیر حیدر | عارف نوشاهی بِلْگْرامی‌، امیرحیدر (1165-1217ق‌ / 1752-1802م‌)، پسر نورالحسین‌ و نوادۀ میر غلامعلی‌ آزادِ شاعر، فقیه‌ حنفی‌، تاریخ‌نگار، شاعر و نحوی‌ شبه‌قاره‌. وی‌ در بلگرام‌ زاده‌ شد و در 3 سالگی‌ پدر خود را از دست‌ داد.
بلگرامی، عبدالجلیل | طاهره اسماعیل زاده بِلْگْرامی‌، عبدالجلیل‌ (1071- 1138ق‌ / 1661-1726م‌)، شاعر پارسی‌گوی‌ هند. پدرش‌ میرسیداحمد (د 1096ق‌ / 1685م‌) مردی‌ پرهیزگار و از مشاهیر روزگار خود بود (خوشگو، 3 / 155). عبدالجلیل‌ در بلگرام‌، از توابع‌ شاه‌آباد قنوج‌ به‌ دنیا آمد
بلمه | بخش جغرافیا بِلْمه‌1، شهری‌ کوچک‌ و واحه‌ای‌ به‌ همین‌ نام‌ در صحرای‌ بزرگ‌ افریقا، واقع‌ در شرق‌ نیجر. این‌ شهر در زبان‌ محلی‌ «توگی‌» یا «تزیگی‌» خوانده‌ می‌شود و بلمه‌ نامی‌ است‌ که‌ عربها برآن‌ نهاده‌اند.
بلنجر | عنایت الله رضا بَلَنْجَر، شهری که بنابر گزارشهای‌ تاریخی‌ در ماوراء قفقاز و سرزمین‌ خزر قرار داشته‌ است‌. در متون‌ اسلامی‌ نام‌ این‌ شهر به همین صورت نوشته شده‌، ولی در بعضی‌ مآخذ به‌صورت‌ بِلِنْجِر و بَلِنْجِر نیز آمده‌ است

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام