دائرة المعارف بزرگ اسلامی

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

تبت | عنایت الله رضا تَبَّت، سرزمینی در آسیای مرکزی، واقع در فلات تبت کـه در زبـان تبتی بـود ـ یول1 و پویول2 نامیده می‌شود. این سرزمیـن به گونۀ سنتی شامل 3 بخش اوـ تسانگ3 (مرکزی و غربی)، آمْدو (شمال شرقی) و کام (شرقی و جنوب شرقی) بوده است.
تبرائیان و تولائیان* |
تبرک | مهرداد عربستانی تَبَرُّک، برکت جویی یا درخواست خجستگی، میمنت و شگون و نوعی طلب التفات و مراحم از خداوند و موجودات قدسی فراطبیعی.
تبریز | علی میرانصاری تَبْریز، روزنامه‌ای سیاسی و خبری که به زبان فارسی و در فاصلۀ سالهای 1328ق / 1910م و دست کم تا اواخر دهۀ 40ش، در 3 دورۀ جداگانه در شهر تبریز منتشر می‌شد...
تبریز | اصغر دادبه , علی اکبر دیانت , احمد پاکتچی , عبدالله مسعودی آرانی تَبْریز، مرکز استان آذربایجان شرقی و شهرستانی به همین نام در آن استان.
تبریز، انجمن | رحیم رئیس نیا تَبْریْز، اَنْجُمَن، نهادی سیاسی در تبریز که در دورۀ مجلس اول و نیز پس از انحلال آن در انقلاب نقش مهمی ایفا کرد.
تبریزی، امین‌الدین | مصطفی فارویی فیروزی تَبْریزی، امین‌الدین مظفر بن ابی محمد (ابی‌الخیر) بن اسماعیل وارانی (558- ذیحجۀ 621ق / 1163- دسامبر 1224م)، فقیه شافعی و صاحب المختصر فی الفروع.
تبریزی، خطیب* |
تبریزی، محمدتقی* |
تبریزی، ملارجبعلی | حسین سید عرب تَبْریزی، ملّا رجبعلی (د 1080ق / 1669م)، حکیم مشائی حوزۀ فلسفی اصفهان. او در تبریز به دنیا آمد. اهل سفر بود و مدتی در بغداد به ریاضت و سلوک اشتغال داشت
تبریزی، میرزاآقا | علی میرانصاری تَبْریزی، میرزا آقا، از نمایشنامه‌نویسان ایرانی در سدۀ 13ق / 19م که برای نخستین بار در تاریخ ادبیات نمایشی ایران، نمایشنامه‌هایی به زبان فارسی تصنیف کرده است.
تبریزی، نجیب‌الدین* |
تبریزی، یارعلی | نصرالله پورجوادی تَبْریزی ، یار علی بن عبدالله، ادیب، شاعر و نویسندۀ ایرانی در نیمۀ دوم سدۀ ۹ و اوایل سدۀ ۱۰ق / 15 و 16م. وی اهل تبریز بود و در همین شهر پرورش یافت و به کمال رسید.
تبریزی، یعقوب | هادی نظری منظم تَبْریزی، یعقوب بن جعفر حلّی نجفی(1270- 1329ق / 1854- 1911م)، واعظ، خطیب و شاعر شیعی ایرانی تبار. نیاکان وی از تبریز به نجف کوچیدند، به همین سبب، وی را عجم تبریزی لقب داده بودند
تبسه | فریبا پات تِبِسّه، شهری کهن و استانی به همین نام در الجزایر: استان تبسه: این استان با 427،1 کمـ 2 وسعت و 235، 673 تن جمعیت (1385ش / 2006م) در شمال شرقی الجزایر در مجاورت مرزهای این کشور با تونس واقع است
تبصرة العوام | علی بهرامیان تَبْصِرَةُ الْعَوام، کتابی در بیان عقاید ادیان و مذاهب، به‌ویژه فرقه‌های اسلامی، به زبان فارسی، نوشتۀ جمال‌الدین محمدبن حسین بن حسن رازی (د پس از 630ق / 1233م).
تبع | فرامرز حاج منوچهری تُبَّع، نامی یاد شده در قرآن کریم که در ترکیب به صورت «قوم تبع» آمده، و با قوم حمیر، در تاریخ جنوب شبه جزیره قابل انطباق است.
تبع بن حسان* |
تبع حمیری* |
تبنین | محمدرضا ناجی تِبْنین، شهری کوچک واقع در شهرستان بنت جُبَیل، از شهرستانهای استان جنوبی لبنان، و از دژهای مشهور دوران جنگهای صلیبی. این شهر در °33 و ´12 عرض شمالی و °35 و´25 طول شرقی ...
تبوک | بخش تاریخ , سید محمد سیدی تَبوک، واپسین غزوۀ پیامبر(ص). در9ق / 630م، بازرگانانی که از شام به سرزمین حجاز وارد می‌شدند، به مسلمانان خبر دادند که هرقل (هراکلیوس)، امپراتور روم شرقی، سپاهی عظیم برای جنگ با مسلمانان و حمله به مدینه گرد آورده...
تتایی | فرامرز حاج منوچهری تَتایی، ابوعبدالله محمدبن ابراهیم بن خلیل(د 942ق / 1535م)،فقیه و قاضی‌مصری، نسب او به‌تَتا، از روستاهای منوفیۀ مصر می‌رسد (موسوعة…، 8 / 371). برخی نیز وفات او را 937ق آورده‌اند (ابن غـزی، 2 / 17؛ قس: غـزی، 2 / 21؛ ابن عمـاد، 8 / 224)
تتر* |
تتش | رضا ناظمیان تُتُش، ابوسعیـد تـاج‌الـدولـه (458- 488ق / 1066-1095م)، فرزند آلب‌ارسلان و برادر ملکشاه سلجوقی، بنیان‌گذار سلسلۀ سلجوقیان شام. ملکشاه پیش از سلطنت، یکی از امیران ترک‌تبار خود به‌نام اَتْسِز بن اُوَق (ﻫ م) را با سپاهی برای تصرف شام و فلسطین که قلمرو فاطمیان مصر بود، فرستاد.
تتمة الیتیمة* |
تتوی | غلامرضا امیرخانی تَتَوی‌، احمد بن‌ نصرالله‌ فاروقی‌ (د 996ق‌ / 1588م‌)، معروف‌ به‌ قاضی‌ احمد يا ملااحمد تتوی‌، تاریخ‌نویس‌ عصر تیموریان‌ هند. تاریخ‌ و محل‌ دقیق‌ ولادت‌ او دانسته نیست‌ (الیت،V / 150 )، اما‌ نقوی‌ تولد او را پیش‌ از 940ق‌ و در شهر تته‌ (تهتهه‌) دانسته‌ است‌
تثلیث زاویه | حسین معصومی همدانی تَثْلیثِ زاویه، یکی از مسائل کهن ریاضی که موضوع آن بخش کردنِ زاویه به 3 قسمت مساوی است. در برخی از نوشته‌های دوران اسلامی در این موضوع، این مسئله با همین عنوانِ «تثلیث زاویه» و در برخی دیگر با عناوین دیگر نامیده شده است (نک‍ : دنبالۀ مقاله).
تجارب‌الامم | عنایت الله فاتحی نژاد , ابوالفضل خطیبی تَجارِبُ الْاُمَم، عنوان یکی از مشهورترین منابع تاریخی، نوشتۀ ابوعلی مسکویه (ه‍ م)، مورخ، فیلسوف، پزشک و ادیب پرآوازۀ ایرانی.
تجارت | احمد باقری تِجارَت، بازرگانی، سوداگری، در لغت به معنی خرید و فروش به قصد سود بردن.
تجانی | هادی نظری منظم تِجانی، خاندانی بزرگ، از اهل علم و ادب و متصدی امور دیوانی در دولت حفصیان تونس (حک‍ 625-981ق / 1228-1573م). این خاندان به قبیلۀ تِجان در مراکش منسوب است
تجاهل العارف | محمد نوید بازرگان تَجاهُلُ الْعارِف، از مباحث رایج در بدیع معنوی. این اصطلاح را تجاهل العارفین نیز خوانده‌اند (نک‍ : هدایت، 90). تجاهل در باب تفاعل، یعنی خود را نادان و نادانسته وانمودن (آنندراج، 2 / 1029) و یا نمایش نادانی و تظاهر به نادانی کردن
تجدد | علی میرانصاری تَجَدُّد، نشریۀ سیاسی و ارگان رسمی «کمیتۀ ایالتی آذربایجان، فرقۀ دموکرات ایران»، به صاحب امتیازی شیخ محمد خیابانی. این نشریه در یک دورۀ 3 ساله (16 جمادی‌الآخر 1335-14 ذیحجۀ 1338ق / 7 آوریل 1917- 29 اوت 1920م)، به زبان فارسی در تبریز منتشر می‌شد.
تجدد ادبی | ایرج پارسی نژاد تَجَدُّدِ اَدَبی، اندیشۀحاکم بر حرکتهای با هدف روشنگری و طرح مسائل انتقادی، سیاسی و اجتماعی درادبیات که از آغاز سدۀ 13ش / 19م، محافل ادبی را در بر گرفت.
تجدد امثال | فاطمه رحمتی تَجَدُّدِ اَمْثال، اصطلاحی کلامی، عرفانی و فلسفی، به معنای از بین رفتن چیزی و پدید آمدن همانند آن. این اصطلاح از نظرگاههای متفاوت دربارۀ رابطۀ موجودات با مبدأ آفرینش...
تجدد و تجددطلبی* |
تجربةالاحرار و تسلیةالابرار* |
تجرید | اصغر دادبه تَجْـرید، در لغت به معنی برهنه کردن و پیراستن، و در حوزۀ بلاغت (ه‍ م) اصطلاحی مشترک در دانش بیان (ه‍ م) ــ در زمینۀ یکی‌از طبقه‌بندیهای استعارۀ مصرحه (نک‍ : ذیل، استعاره)‌ــ و در دانش بدیع (ه‍ م)
تجرید | حسین لاشیء تَجْرید، اصطلاحی در تصوف که در مراتب پایین‌تر به معنای در تملک نداشتن چیزی از امور دنیوی، و خواستار نبودن پاداش اخروی در ازای ترک دنیا ست، و در مراتب بالاتر به زدودن ماسوای حق (از جمله شوائب انانیّت) از سرّ سالک تعبیر شده است
تجرید | مرتضی قرائی گرکانی تَجْرید، اصطلاحی فلسفی در حوزۀ معرفت‌شناسی. تجرید فرایندی ذهنی است که طی آن صورت شی‌ء محسوس، با تفکیک از جزئیات و لواحق مادی، به صورت معقول و کلی تبدیل می‌شود.
تجرید | پروانه محمدی , طاهره اسماعیل زاده تَجْرید، تخلص چند شاعر پارسی‌گوی در ایران و شبه‌قارۀ هند در سدۀ 12ق / 18 م: 1. تجرید اصفهانی، محمدشریف، خوش‌نویس و شاعر پارسی‌گوی...
تجریدالاعتقاد | احد فرامرز قراملکی تَجْریدُ الْاِعْتِقاد، معروف‌ترین متن مَدْرسی در کلام شیعۀ امامیه‌(ه‍ م) و از مؤثرترین‌آثار درتاریخ کلام‌شیعه در 7 سدۀ ‌اخیر از خواجۀ نصیرالدین طوسی (597-672ق / 1201-1273م). مؤلف این اثر به عنوان پژوهشگری روشمند و اهل دقت مورد توجه و ستایش بیشتر دانشمندان فرقه‌های مختلف کلامی و فیلسوفان متأخر است
تجریش* |
تجسم اعمال | اصغر دادبه تَجَسُّمِ اَعْمال، یا تجسّد اعمال به معنی مجسم شدن کارها، یا پیکر پذیرفتن کردارهاست و در اصطلاح بدین‌معنا ست که کردارهای نیک و بد آدمی پس از مرگ وی، در عالم برزخ و نیز در رستاخیز مجسم می‌گردند
تجلی | فیروزه دلفانی تَجَلّی، تخلص چند شاعر پارسی‌سرا که در سدۀ 11ق / 17م، در ایران و هند زندگی می‌کردند: 1. تجلی اردکانی شیرازی، علی‌رضا (د 1088ق / 1677م)، از شاعران نیمۀ دوم سدۀ 11ق، او فرزند کمال‌الدین حسینی، از کدخدایان اردکان فارس بود.
تجلی | اصغر دادبه تَجَلّی، در لغت به معنی جلوه کردن، آشکارا شدن و ظهور (طریحی، 1 / 89 ؛ زوزنی، 2 / 570)، و در اصطلاح عارفان به معنی جلوه‌گر شدنِ حقیقت در جلوه‌گاه جهان و نیز در جلوه‌گاه دل صافی انسان.
تجن | امیر حسین مرادخانی تَجَن، رودخانه‌ای در استان مازندران و نیز نام بخش سفلای رودخانۀ هریرود که قسمتی از مرز طبیعی ایران و ترکمنستان را تشکیل می‌دهد.
تجوید | محمدعلی لسانی فشارکی تَجْوید، عنوان دانشی دیرپای در مجموعۀ علوم قرآنی و فنون عربیت که از آغاز با مطالعات آواشناسی زبان عربی همراه بوده، و مسائل و مباحث آن همواره با علم وقف و ابتدا، علم الاداء و علم قرائات هم‌پوشانی داشته است
تجیب* |
تحدی | علی معموری تَحَدّی، اصطلاحی در علوم قرآنی و کلام اسلامی، به معنای هماورد جویی قرآن کریم، یا در تعریف گسترده‌تر آن، هماورد جویی هر پیامبر آورندۀ معجزه با هدف اثبات عجز مخالفان.
تحریر | یونس کرامتی تَحْریر، اصطلاحی که در عنوان روایتهای بازنویسی شدۀ ترجمـه‌های ‌عربی شمـاری از آثار ریاضی و نجومی‌یونانی ــ و در مواردی انگشت‌شمار، برخی آثار تألیف شده

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام