دائرة المعارف بزرگ اسلامی

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

جعفر بن علی | حسین هوشنگی جَعْفَرِبْنِ عَلی، ابوعبدالله، فرزند امام هادی (ع) و برادر امام حسن عسکری (ع)، ملقب به ابوکَرَّین و ابوالبنین (ابن‌عنبه، عمدة…، 199)، و نزد امامیه ملقب به کذاب، به سبب دعوی دروغین امامت (همانجا؛ ابن‌صوفی، 130-131)، و نزد فرزندان و پیروانش ملقب به زَکیّ (عرشی، 51) و توّاب (امین، 6 / 425).
جعفر بن احمد بن عبدالسلام یمانی | سمیه ربیعی جَعْفَرِ بْنِ اَحْمَدِ بْنِ عَبْدُالسَّلامِ یَمانی، از متکلمان و محدثان زیدی یمن در قرن 6 ق / 12م، مشهور به قاضی جعفر و ملقب به شمس‌الدین. جعفر در اواخر قرن 5 ق زاده شد (عزی، 20). پدرش در زمان حکومت صلیحیان، قاضی‌ اسماعیلی مذهب بود و سپس به خدمت حاتم بن احمد یامی، فرمانروای صنعا، درآمد (زید، 130).
جعفر بن علبۀ حارثی | بابک فرزانه جَعْفَرِ بْنِ عُلْبۀ حارِثی، جعفـر بـن علبـة (یـا عُلَیّـة، نک‍ : صفدی، 11 / 112) بن ربیعه، شاعر صعلوک عصر اموی و عباسی. کنیۀ جعفر ابوعارِم است و نسب او به کعب بن حارث (قبیله‌ای از یمن) می‌رسد؛ جد پدرش، عبد یغوث بن صلاءة ــ که از شاعران عصر جاهلی است ــ در جنگ کُلاب به دست بنو تمیم اسیر شد و به قتل رسید (نک‍ ...
جعفر بن مثنی بن عبدالسلام |
جعفر بن حرب | مسعود تاره جَعْفَرِ بْنِ حَرْب، ابوالفضل (177-236ق / 793-850 م)، از بزرگان معتزﻟﮥ بغداد.
جعفرخان زند | علی محمد طرفداری جَعْفَرْخانِ زَنْد (مق‍ ٢٥ ربیع‌ الآخر ١٢٠٣ق / ٢3 ژانویۀ١٧٨٩م)، هفتمین حاکم از سلسلۀ فرمانروایان زندیه و پدر لطفعلی‌خان زند. از آنجایی که گفته‌اند به هنگام مرگ ٣٥ تا ٤٠ سال داشته است (نک‍ : کوهمره‌ای، ٣٥٢)، تولد او را می‌توان میان سالهای ١١٦٨-١١٧٣ق دانست.
جعفر بن منصور الیمن | ویلفرد مادلونگ جَعْفَرِبْنِ‌مَنْصورِالْیَمَن، ابوالحسن، عالم و مفسر اسماعیلی فاطمی. جعفر فرزند بنیان‌گذار جامعۀ اسماعیلی یمن، حسن بن فرج بن حوشب کوفی، مشهور به منصورالیمن بود.
جعفرخان مشیرالدوله | سید علی آل داوود جَعْفَرْخانِ مُشیرُالدّوله (د 1279ق / 1862م)، مـلـقـب بـه مهندس باشی از رجال سیاسی دورۀ قاجار، و پسر میرزا محمدتقی وزیر و برادرزادۀ حاجی میرزاحسن، پدر میرزا بزرگ قائم‌مقام اول. او از اواسط دورۀ فتحعلی‌شاه تا دهه‌های میانی پادشاهی ناصرالدین شاه، مناصب و مشاغلی عالی داشت.
جعفر خلدی | زهرا حسینی جَعْفَرِ خُلْدی، جعفر بن محمد خلدی خَوّاص بغدادی (253- رمضان 348ق / 867- نوامبر 959م)، صوفی و محدث بغدادی. وی در بغداد به دنیا آمد و بنا بر برخی روایات، منسوب به خُلد ــ یکی از محلات بغداد ــ بود که جماعتی از اهل علم و زهد نیز از آنجا برخاسته بودند. لقب او خواص (حصیرباف) و کنیه‌اش ابومحمد بوده است (خواجه عبدا...
جعفر بن مبشر | مسعود تاره جَعْفَرِ بْنِ مُبَشِّر، ابومحمد جعفر بن مبشر ثقفی (د 234ق / 848 م)، از بزرگان معتزلۀ بغداد. دشمنان جعفر به‌قصد تحقیرْ او را «قصبی» (= نیشکر فروش) خوانده‌اند (نک‍ : خیاط، 63؛ ابن عساکر، 138). در میان معتزلۀ بغداد پس از ابو موسى مردار(ﻫ م)، جعفر از همه زاهدانه‌تر می‌زیست (خیاط، همانجا).
جعفری |
جعفر طیار |
جعفریه |
جعفریه، کاخ | یدالله غلامی مایانی جَعْفَریّه، کاخی بازمانده از سدۀ 5ق / 11م در اسپانیا (اندلس)، و بهترین نمونۀ معماری دورۀ ملوک الطوایفِ اول، واقع در شرق شهر ساراگوسا (سَرَقُسطه) کنار رودخانۀ اِبرو که در اصل نزدیک دیوارغربی سرقسطۀ کهن قرار داشته است (نک‍ : عنان،105؛ اِوِرت، 189).
جعفر صادق (ع)، امام | احمد پاکتچی جَعْفَرِ صادِقْ (ع)، اِمام، ابوعبدالله جعفر بن محمد بن علی بن حسين بن علی بن ابی طالب (83-148ق / 702- 765م)، امام ششم از ائمۀ مذهب شيعۀ اثناعشری و بنيان‌گذار مذهب فقهی جعفری.
جغبوب | پرویز امین واحه و شهری کوچک در شمال شرقی لیبی در حدود مرزهای آن کشور با مصر. نام آن را جَرَبوب و جِیَرَبوب هم نوشته‌اند. جغبوب بر سر راه کهن و مهمی است که از درۀ نیل تا طرابلس امتداد یافته، و در گذشته محل عبور کاروانهای بازرگانی و حجاج بوده است (نک‍ : حشائشی، 87، 104؛ بریتانیکا؛ رایت، 85؛ رکلو، XI / 2, 14؛ مارتل، 47).
جعفی |
جعل | حسن سید عرب جَعْل، اصطلاحی فلسفی به معنای ابداع هویت و ذاتِ شیء به نحو خاص که همان وجود شیء است. جعل در لغت به معنای خلق و صنع و صیرورت، و در اصطلاح فیلسوفان به معنای ایجاد است.
جغاله زاده سنان پاشا |
جغتای |
جعیفران موسوس | آذرتاش آذرنوش جُعَیْفِرانِ مُوَسْوِس، جعیفران بن علی بن صفر ابناوی (منسوب به ابناء خراسان) که از نیمه‌های عمر، لقب موسوس یافت. نسبت ابناوی او را ابوالفرج (20 / 202)، خطیب بغدادی (7 / 163) و دیگران شرح داده، و گفته‌اند که از زادگان «سپاه خراسانی» (سپاه عربی / ایرانی آغاز دورۀ عباسی در خراسان) بوده است.
جغتای | هاشم رجب‌زاده جَغَتای، یا چَغَتای، جَغاتای، پسر دوم چنگیز از خاتون بزرگ او یسونجین بیکی (در جامع‌التواریخ رشیدالدین، 1 / 94: بورته اوجین). به گفتۀ جوینی (1 / 29) «ازین خاتون 4 پسر بود ... که تخت مملکت را به مثابۀ 4 پایه ... بودند.
جغتای، خانات | هاشم رجب‌زاده جَغَتای، خانات، عنوان سلسله‌ای از فرزندان جغتای، که اولوس جغتای نیز خوانده می‌شدند و مدت 136سال (از 624 تا 760ق / 1227-1359م) بر ماوراءالنهر و بخشی از خوارزم، کاشغر، ختن و نواحی دیگر حکومت کردند تا سرانجام امیرتیمور در 771ق / 1369م آن را برانداخت.
جغتایی، زبان و ادبیات | حسین شیخ زَبانْ وَ اَدَبیّات، از زبانهای ترکی شرقی که در آسیای مرکزی و بخش اروپایی روسیه از آغاز سدۀ 9 تا اوایل سدۀ 14ق / 15-20م، زبان نوشتاری، ادبی و دیپلماسیِ مسلمانان ترک، و میراث ادبی آن زبان بود (جانپُلات، 769؛ «دائرةالمعارف ترک1»، XI / 319). این نام برگرفته از نام جغتای، پسر دوم چنگیزخان است که بنا بر وصیت پدرش،...
جغتو |
جفری | شهرام خداوردیان آرتور1 (1892-1959م / 1271- 1338ش)، قرآن‌پژوه و متخصص زبانها و ادیان سامی. وی در مِلبورن استرالیا دیده به جهان گشود، تحصیلات مقدماتی و دانشگاهی را در همان شهر آغاز کرد، در میانۀ تحصیلات و در آغاز جنگ جهانی اول به جای خدمت سربازی به کالج مسیحی مدرس در هند اعزام شد (بَدو، 49) و حدود 5 سال در آنجا به تدریس و مطال...
جفر | حسین روح اللهی شاخه‌ای از علوم غریبه که موضوع آن بررسی چگونگیِ تأثیر حروف در جهان هستی است. جفر در لغت عربی به بزغاله یا برۀ چهارماهه، چاه عمیق، و چاهی که دهانۀ آن گشاد باشد، اطلاق شده است (نک‍ : جوهری، نیز ابن منظور، ذیل واژه؛ ابن قتیبه، 154؛ نیز نک‍ : دمیری، 1 / 179)، در وجه تسمیه‌ای عامیانه، در اطلاق نام جفر بر این شاخه ...
جغرافیا | عنایت الله رضا یا جغرافی، نامی یونانی که از دو واژۀ گئو2، به معنای زمین و گرافی (گرافین3) به معنای نگاره، رسم، وصف و یا نقشه ترکیب یافته است (بریتانیکا، ذیل جغرافی4).
جلال‌الدین بخاری |
جلال‌الدوله دیلمی |
جلال خوافی | نصرالله پورجوادی جلال‌الدین محمد بن علی، معروف به شاه خوافی و متخلص به جلال، وزیر، شاعر و نویسنده‌ای که در نیمۀ دوم سدۀ 7ق / 13م متولد شده، و نیمۀ اول سدۀ 8 ق / 14م را در مناطق یزد، کرمان و شیراز به سر ‌برده است (نک‍ : دنبالۀ مقاله). تاریخ درگذشت او معلوم نیست.
جلال‌الدین بلخی |
جلال‌الدین تبریزی | مسعود فریامنش ابوالقاسم، صوفی سده‌های 6 - 7ق / 12-13م، و مروّج طریقۀ سهروردیه در بنگال. جلال‌الدین در تبریز به دنیا آمد و همچون پدرش که از نام و احوال او اطلاعی در دست نیست، دست ارادت به صوفی ناشناخته، بدرالدین ابوسعید تبریزی داد (قلندر، 151؛ حسن دهلوی، 123؛ فرشته، 2 / 375).
جلال‌الدین تهانیسری |
جلال‌آباد | محمد رضا خسروی مرکز ولایت ننگرهار در شرق افغانستان. این‌ شهر با °34 و ´26 عرض شمالی و °70 و ´28 طول شرقی و ارتفاع حدود 570 متری از سطح دریا، در مرکز ولایت ننگرهار واقع است.
جلال‌الدین | سید علی آل داوود فرزند رشیدالدین فضل‌الله همدانی (د پس از 718ق / 1318م)، از امیران و فرمانروایان برجستۀ اواخر عهد ایلخانیان در ایران.
جلال‌الدین دوانی |
جلال‌الدین منکبرنی |
جلال‌الدین عضد |
جلال‌زاده | علی اکبر دیانت شهرتِ دو برادر از دولتمردان، قانون‌گذاران، دانشمندان و مترجمانِ روزگار عثمانی در سدۀ 10ق / 16م.
جلال‌الدین نومسلمان | مسعود تاره حسن بن محمد بن حسن (د 618 ق / 1221م)، ششمین خداوند الموت و امام نزاری (حک‍ 607-618 ق / 1210-1221م). وی در 562 ق / 1167م (به روایتی در 552 ق / 1157م، نک‍ : قزوینی، 217)، متولد شد (ابوالقاسم، زبد‌ة ... ، 198-199) و پس از مرگ پدر، نورالدین محمد دوم، بنا بر نص امامت از سوی پدر، به امامت رسید؛ آنگاه دست به اقدامات...
جلال‌الدین خوارزمشاه | احمد آرین نیا آخرین سلطان (ﺣﻜ 617-628 ق / 1220-1231م) سلسلۀ خوارزمشاهیان، که چندی دلاورانه در برابر مغولان پایداری کرد. وی فرزند ارشد سلطان محمد خوارزمشاه (حک‍ 596-617 ق / 1200-1220م) بود که از مادری هندی به نام ‌‌آی چیچاک (چیچک) زاده شد (نسوی، سیرة ... ، 25، 40؛ ابو الفدا، 6 / 48؛ ابن ابی الحدید، 8 / 227).
جلال عکاشه |
جلالوند | اسماعیل شمس یا جلاله‌وند، نام یکی از ایلات کُرد زبان کرمانشاه. سبب نام‌گذاری: در منابع موجود برخی نام ایل را مرکب از دو کلمۀ جلال: شکوه، و وند: دارنده و صاحب می‌دانند و بر این باورند که جلالوند به معنای با شکوه است (سلطانی، 737). البته سبب انتساب این صفت به جلالوندها را توضیح نداده‌اند و پیران ایل هم این دیدگاه را تأیید ...
جلال طبیب خوافی شیرازی | نصرالله پورجوادی جلال‌الدین احمد بن یوسف بن الیاس، طبیب و شاعر، متخلص هم به جلال، هم به طبیب، معاصر خواجه شمس‌الدین محمد حافظ. وی منسوب به خانواده‌ای اهل علم و ادب بود که برخی از ایشان به طبابت اشتغال داشتند و احتمالاً در قرن 7ق / 13م از شهر خوافِ خراسان به شیراز کوچ کرده و در آنجا ساکن شده بودند (صفا، 3 / 1032). به همین سبب ...
جلال عضد یزدی | علی بته کن متخلص به جلال، شاعر پارسی‌گویِ سدۀ 8 ق / 14م، و ستایشگر برخی از امیران خاندانهای چوپانی و اینجو.
جلال منجم |
جلالی، گاه‌شماری |
جلایریان | حمید رضا کرمی پور یا ایلکانیان، سلسله‌ای از امیران قدرتمند اواخر عصر ایلخانان که از 740 تا 836 ق / 1239 تا 1433م بر عراقین و آذربایجان فرمان راندند. جلایریان اصلاً از طوایف همسایۀ مغولها بودند که طی یورشهایی یکی از اجداد چنگیزخان را به قتل رساندند و در قلمرو او به تاخت و تاز برخاستند.
جلالین، تفسیر | یونس دهقانی فارسانی یکـی از مـوجـزتـرين، و در عیـن حـال پر تداول‌ترین تفاسیر جامع، در قالب شرح مزجی آیات. این تفسیر اثر مشترک جلال الدین محمد بن احمد مَحَلّی (791-864ق / 1389- 1460م)، عالم شافعی مصر، و شاگرد بنامش جلال‌الدین‌ سیوطی (849-911ق / 1445-1505م) است و عنوان تفسیر جلالین از همین رو ست.

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام