قلقلی، امامزاده

قِلْقِلی، اِمامْزاده، بقعۀ منسوب به امامزاده محمد حنفیه، فرزند امام علی (ع)، واقع در روستای بیوَرزِن از توابع رودبار گیلان که بنابر باورهای محلی بدین نام خوانده می‌شود.
مطابق شجره‌نامۀ موجود در بقعه، امامزاده محمد حنفیه (15یا 17-81، 82 یا 84 ق) همراه دو پسرش و یکی از پسران امام موسى کاظم (ع) در این مکان مدفون‌ است. این بقعه در روستای بیورزن، در شمال شرقی لوشان، از توابع شهر رودبار در استان گیلان واقع است. ساختمان بقعه هشت‌ضلعی با گنبدی طلایی است که با سنگ و گچ ساخته شده است و نمای آجری دارد. میان صحن حرم، ضریح چوبی بزرگ و مشبکی قرار دارد و درون آن، 3 صندوق چوبی مرقد امامزادگان را پوشانده است. این صندوقها در عصر صفوی 
 روی این قبور قرار گرفته‌اند. ورودی بقعه آینه‌کاری شده، و محوطۀ بیرونی آن پـوشیده از درخت است («آستـان ... »، بش‍ ؛ پوراحمد، «بقاع ... »، 565). 
ورودی بقعه چند پله دارد که تا داخل زیارتگاه امتداد می‌یابد. بنابر باور مردم محلی، در برخی روزها، ازجمله روز رحلت پیامبر (ص)، می‌بایست برای رواشدن حاجت از پله‌های خارج بقعه به‌صورت غلتان وارد بقعه شد و ازآنجا به‌صورت غلتان از پله‌های داخل بقعه بالا رفت. در مسیر غلتیدن، سنگ ‌قبرهایی عمود بر گورها قرار دارد؛ اگر حاجت‌خواهان در حین غلت‌زدن روی این سنگها آسیب نبینند، حاجت خود را می‌گیرند. همچنین، مردم معتقدند که اگر فردی در این حین، از جای خود تکان نخورد و بی‌حرکت بماند، به مراد خود نمی‌رسد («آستان»، بش‍ ؛ پوراحمد، فرهنگ ... ، 90-91؛ «امامزاده ... »، بش‍‌ ). 
این باور برگرفته از روایات منتسب به امامزاده است. در روایات شفاهی آمده است که روزی حضرت محمد حنفیه داخل چاهی می‌افتد یا او را داخل چاهی می‌اندازند. اسب آن حضرت افسارش را داخل چاه می‌اندازد و با غلتیدن در بالای چاه، حضرت را بالا می‌کشد. همچنین، نقل است که یکی از امامزادگان مدفون در این محل با کفار منطقه درگیر می‌شود. آن حضرت در ورودی بقعه، که به شهیدگاه معروف است، ضربتی می‌خورد و به‌حالت غلتان داخل بقعه و محل دفن فعلی می‌افتد و شهید می‌شود. خداوند به حرمت خون پاک او، این مکان را محل نجات و شفای بیماران قرار می‌دهد («آستان»، بش‍‌ ).
مراسم علم‌بندی و علم‌واچینی (ه‍ د، علم و علم‌گردانی)، که در بیشتر بقاع گیلان مرسوم است، در امامزاده محمد حنفیه اجرا می‌شود. روز اول محرم در این بقعه، علم را می‌بندند و روز آخر صفر آن را باز می‌کنند (پوراحمد، همان، 104-105).
ذکر این نکته ضروری است که در مناطق دیگر، ازجمله جزیرۀ خارک، هم بقعه‌ای وجود دارد که بنا‌بر گفتۀ مردم، محل دفن امامزاده محمد حنیفه است (آل‌احمد، 85). 

مآخذ

«آستان مقدس امامزاده محمد حنفیه (ع)- بیورزین»، بانک اطلاعات امامزادگان (ع) (مل‍ )؛ آل‌احمد، جلال، جزیرۀ خارک درّ یتیم خلیج فارس، تهران، 1361 ش؛ «امامزاده قلقلی»، ایسنا (مل‍ )؛ پوراحمد جکتاجی، محمدتقی، «بقاع متبرکه و اماکن مذهبی گیلان»، کتاب گیلان، به کوشش ابراهیم اصلاح عربانی، تهران، 1374 ش، ج 1؛ همو، فرهنگ عامیانۀ زیارتگاههای گیلان، رشت، 1387 ش؛ نیز:

Emamzadegan, www.emamzadegan.ir/ emamzadeganbank/ show-10614. aspx (acc. 05/ 11/ 2019); Isna, www.isna.ir/ print/ 92042616038 (acc. 05/ 08/ 2019).
مریم سامعی