اعتصام خلوت، خانه

اعتصام خلوت، خانه \xāne-ye eʾtesām-e xalvat\، خانه‌ای واقع در محلۀ امیریه، خیابان شیخ بهایی، خیابان سیدمحمدی، کوچۀ بهادری، کوچۀ اعتصام. 
به‌گفتۀ ساکنان خانه، آنجا متعلق به آقاشاهی، ملقب به اعتصام خلوت، شاهنامه‌خوان مظفرالدین شاه بوده است. امروزه (1390 ش)، نوادگان اعتصام خلوت در آن خانه زندگی می‌کنند. بنابر کتیبۀ سردر خانه، دیرینگی آنجا به سال 1321 ق می‌رسد. 
نمای خانه آجری، و بام آن مسطح است. فضای ورودی این خانه، گشوده، بلند و کوتاه‌تر از سطوح مجاور است و در کنار معبر و در امتداد لبۀ معبر قرار دارد. پیش‌طاق خانه، هلالی‌شکل است و دو جرز و دو سکوی آجری در دو طرف خود دارد. درِ چوبی قهوه‌ای‌رنگ خانه دارای کوبه و حلقه، گل‌میخهای نیم‌کره‌ای، چفت، کلون و نعل درگاهی هلالی‌شکل است. به‌گفتۀ صاحب‌خانه، این در متعلق به آبدارخانۀ مظفرالدین شاه بوده و به‌سبب علاقه‌ای که او به اعتصام خلوت داشته، به هنگام ساختِ خانه درِ آبدارخانه‌اش را به وی پیشکش کرده است. 
بر سردر خانه، کتیبۀ مستطیل‌شکلی با متن «نصرُ من اللّٰه و فتحٌ قریب سنۀ 1321»، به رنگ سفید بر زمینۀ کاشی لاجوردی با طرح گل و مرغ کار گذاشته شده است. بر بالای پیش‌طاق نیز با کمی فاصله، روزنی از کاشیهای مشبک فیروزه‌ای‌رنگ با طرح آلت جعفری تعبیه شده است. 
درِ ورودی به یک هشتی هشت‌ضلعی با سقفی از تیرهای چوبی بازمی‌شود و از سمت شرقی هشتی، دو پلکان جداگانه به‌سمت پایین می‌رود که به اتاقهایی منتهی می‌شود؛ در فاصلۀ این دو فضا نیز اتاق دیگری قرار گرفته است. در گوشۀ شمال غربی هشتی، دری واقع شده است که به سمت اندرون می‌رفته، ولی اکنون، به این سبب که بخش اندرونی کاملاً از خانه جدا شده، این در مسدود گردیده است. در جبهۀ شمالی هشتی، اتاقی سه‌دری با طاقیهای هلالی‌شکل و درهای چوبی شیشه‌خور قرار دارد که در فضای داخلی آن، یک شومینۀ گچ‌بری‌شدۀ رنگی مزین به موتیفهای گیاهی، حیوانی و انسانی (گل‌وبته و گلدان، سرِ شیر و زنان بلندقامت) تعبیه شده است. فضای این اتاق نیز به دو اتاق دیگر منتهی می‌‌گردد که یکی اتاق قرآن نام دارد و دیگری اتاقی است که در آن دهها سال است که سفرۀ حضرت رقیه گسترده شده است. در گوشه‌ای از این اتاق، مجموعه‌ای اسباب‌بازی که بخشی از میراث خاندان آقاشاهی است، به چشم می‌خورد؛ گفته شده است که باورمندان به صاحب این سفره، جهت شفا، یا حل مشکلشان، شیرینی و اسباب‌بازی نذر می‌کردند و بر سر این سفره می‌آوردند. در گوشۀ شمال شرقی هشتی نیز درِ چوبی کلون‌داری قرار دارد که ورودی بخش بیرونی است. بیرونی دارای حیاطی متوسط، حوضی مستطیل‌شکل در میان حیاط، و دو باغچه در اطراف آن است. دورتادور حیاط را فضاهایی یک‌طبقه احاطه کرده است که در این میان، اتاقهای سه‌دری و پنج‌دری و آشپزخانه طاق هلالی، و زیرزمین و حوض‌خانه طاقی نعلی‌شکل دارند. در جبهۀ شرقی حیاط نیز ایوان ستون‌داری با ستونهای گچی گرد و سرستونهای فرنگی قرار گرفته است. 

مأخذ

تحقیقات میدانی مؤلف.

مینا رمضان‌جماعت