اسفندیاریه، روستای

اسفندیاریه، روستای \rūstā-ye esfandiyāriy(yy)e\، یا روستای اسفندیاری، سابقاً روستایی در جنوب تهران از توابع دهستان غار، بخش ری، و امروزه محله‌ای در منطقۀ 19 شهرداری تهران.
این روستا (ح سالهای دهۀ 1320 ش)، در حدود 4کیلومتری جنوب غربی تهران، و 6کیلومتری شمال غربی شهرری جای داشته است ( فرهنگ ... ، 1/ 12). در «نقشۀ طهران و بلوکات اطراف آن» که در دورۀ مظفرالدین شاه قاجار ترسیم شده، روستای اسفندیاری، در شمار روستاهای حومۀ جنوبی تهران، در حاشیۀ شرقی راه اصلی تهران به ساوه جانمایی شده است. برپایۀ این نقشه، اراضی روستای اسفندیاری از شمال به اراضی روستای خانی‌آباد، از جنوب به اراضی روستای محمدآباد و از جنوب غربی به اراضی روستای عبدل‌آباد محدود بوده، و بر سر جاده‌ای مالرو قرار داشته است که از جنوب غربی تهران از دروازۀ خانی‌آباد آغاز می‌شد و پس از گذر از کنار روستاهای واقع در نواحی جنوب غربی تهران، به جادۀ اصلی تهران ـ ساوه می‌پیوست (بـرای تفصیل، نک‍ : تهران‌نگاری).
بنابر اسناد موجود، در دورۀ پهلوی اول، بهرام یگانگی از متمولین زردشتی یزد، اراضی روستای اسفندیاریه را خریداری کرد. او در این اراضی به کشاورزی می‌پرداخت و قلعه‌ای نیز در آنجا ساخت. گفته می‌شود سازندۀ این قلعه شخصی به نام استاد قدیر معمار بوده است. 
پس از درگذشت بهرام یگانگی، اراضی روستای اسفندیاریه به 5 فرزند او با نامهای فرنگیس، مهربانو، اردشیر، جمشید و اسفندیار به ارث رسید. دراین‌میان گشتاسب گشتاسب‌پور، همسر فرنگیس یگانگی، بخشی از زمینهای سهم‌الارث اسفندیار یگانگی را خریداری کرد (اسفندیاری).
روستای اسفندیاری در نخستین سالهای دهۀ 1320 ش، دارای 100 تن جمعیت بوده است. این مردمـان در کشتزارهای روستا، غلات، انواع صیفی و تره‌بار، و چغندرقند کشت می‌کردند و در کنار آن به گاوداری نیز می‌پرداختند. روستای اسفندیاری دارای یک رشته قنات بود که حدود 3 سنگ آبدهی داشت و توسط جاده‌ای ماشین‌رو به تهران متصل می‌گشت (نک‍ : فرهنگ، همانجا؛ بلاغی، 14).
در حدود سالهای آغـازین دهۀ 1350 ش، با گسترش کالبدی شهر تهران، بافت شهری به روستای اسفندیاری نیز رسید و این روستا به یکی از محله‌های جنوب غربی تهران بدل شد. گفته می‌شود در آن سالها گشتاسب‌پور زمینهای خود را به قطعـات 120 و 80 مترمربعی تقسیم، و به‌صورت قولنامه‌ای به متقاضیان واگذار کرد. خریداران این زمینها، مهاجرانی از دیگر استانها بودند که در پی یافتن کار به تهران آمده بودند و چون توانایی خرید خانه در تهران را نداشتند، به خرید قطعه‌زمینی در روستای اسفندیاری مبادرت کردند. بیشتر این مهاجران مردمانی از شهرهای استانهای همدان و آذربایجان ــ به‌ویژه شهر میـانه ــ بودنـد. اوج مهـاجرت بـه ایـن محلـه، و آغـاز ساخت‌‌و‌سازهای انبوه در آن، به اوایل دهۀ 1360 ش، بـازمی‌گردد. از آن زمان، رفته‌رفته محلۀ اسفندیاری بافت روستایی خود را از دست داد و به‌شکل کنونی آن درآمد.
در سالهای دهۀ 1360 ش، مروارید زردشتی، همسر اسفندیار یگانگی که مالک بخشی از زمینهای روستای اسفندیاری در محدودۀ قلعۀ قدیمی و مخروبۀ روستا بود، زمینهای خود را به مردم بخشید تا در آنجا بوستانی عمومی احداث گردد. پس از چندی، این بوستان ساخته شد که همـان بوستان 22 بهمن کنونی است («سیما ... »، بش‍ ؛ اسفندیاری).
امروزه بخشی از زمینهای روستای اسفندیاری و شهرک بُستان بـا هم محله‌ای را بـا نـام اسفندیاری ـ بستـان در محدودۀ شهرداری منطقۀ 19 شهرداری تهران تشکیل می‌دهند. این محله با حدود 9 کمـ‍2 وسعت، از شمـال به بوستان ولایت (پادگان قعله‌مرغی سابق)، از جنوب به بزرگراه شهید تند‌گویان، از شرق به بلوار میثاق (درختی خانی‌آباد نو)، و از غرب به خیابان شهید صمدی محدود است. این محله در سرشماری سال 1385 ش، دارای 750‘27 تن جمعیت در قالب 937‘6 خانواده بوده است («سیما»، بش‍‌ ).

مآخذ

اسفندیاری (غلامرضا)، احمد (از معمرین محلۀ اسفندیاری)، گفت‌وگو با مؤلف؛ بلاغی، عبدالحجت، تاریخ تهران، «قسمت جنوبی و مضافـات»، قم، 1350 ش؛ تهران‌نگاری؛ «سیمـای محله»، محلۀ اسفندیاری و بستان (مل‍‌ )؛ فرهنگ جغرافیایی ایران، دایرۀ جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، 1328 ش؛ نیز:

Esfandiari-bostan, www.esfandiari-bostan.mytehran.ir/ Default.aspx?tabid=56241 (acc. Sep. 10, 2018).
علی کرم‌همدانی