استاد حسین معمار، کوچه

استاد حسین معمار، کوچه \kūče-ye ostād hoseyn-e meʾmār\، نام دو کوچۀ بن‌بست در منتهاالیه جنوب شرقی محلۀ چاله‌میدان، در تهران عهد ناصری. 

 در «نقشۀ نجم‌الدوله» از تهران، که در 1309 ق/ 1892 م، به چاپ رسیده است، بخشی از این کوچه، از راسته‌بازاری در جنوب «گذار حمام فیروزه» آغاز می‌شود و به‌سمت جنوب محلۀ چاله‌میدان امتداد می‌یابد و سپس بخش دیگر آن به‌سمت شرق منشعب می‌شـود (نک‍ : اطلس ... ، 83). در «نقشۀ کرشیش» از تهران، که در 1275 ق/ 1859 م، ترسیم شده است، نشانی از این کوچه در جنوب شرقی محلۀ چاله‌میدان دیده نمی‌شود و در جای آن زمینهای بایری نشان داده شده، که بخش جنوب شرقی حصار شاه‌تهماسبی از کنار آن می‌گذشته است؛ بدین‌ترتیب معلوم می‌شود که این کوچه در دوره‌های بعد و پس از تخریب حصار شاه‌تهماسبی و گسترش تهران در سالهای پس از 1275 ق به وجود آمده است (همان، 46). 
در دهۀ 1280 ق، در پی گسترش شهر و فزونی شمار جمعیت، نیز با ساخت‌وسازهای صورت‌گرفته در تهران، زمینِ خالی برای ساخت‌وسازهای جدید باقی نمانده بود؛ بنابراین، به دستور ناصرالدین شاه حصارهای قدیم تهران تخریب، و خندق پیشین نیز پر شد و خندق جدیدی با فاصلۀ دورتری از حصارهای قدیم اطراف تهران احداث گردید. گمان می‌رود که کوچۀ استاد حسین معمار نیز در این روزگار و با شکل‌گیری کوچه‌های جدید در تهران پدید آمده باشد. براساس «نقشۀ نجم‌الدوله»، در جای خندق پیشین، اراضی حاج ابوالفتح، و در جای زمینهای بایری که بالاتر از این حصار در «نقشۀ کرشیش» نشان داده شده، کوچۀ استاد حسین معمار در شمال زمینهای حاج ابوالفتح جانمایی شده، که بخشی از مرز میان محلۀ چاله‌میدان و محلۀ نوبنیادِ «تابع چاله‌میدان» است. 
از هویت استاد حسین معمار آگاهی‌ای در دست نیست، اما همین‌قدر می‌دانیم که در آمارنامۀ 1317 ق/ 1899 م، کوچۀ استاد حسین معمار در پاتوق نایب جعفر، حوالی «گار جاده‌آهن» در محلۀ چاله‌میدان بوده، و خانه‌ای نیز به نام خانۀ استاد حسین در حوالی گذر حمام فیروزه نشان داده شده، که نام این کوچه از نام صاحب آن خانه بوده است ( آمار ... ،587- 588). 
امروزه کوچۀ استاد حسین معمار با نام کوچۀ فصیحی در جنوب کوچۀ سید علی کشمیری (گذار حمام فیروزه) و شرق کوچۀ حمام فیروزه برجا ست (نک‍ : نقشه ... ). 

مآخذ

آمار دارالخلافۀ تهران، به کوشش سیروس سعدوندیان و منصوره اتحادیه، تهران، 1368 ش؛ اطلس تهران قدیم؛ نقشۀ تهران. 

فهیمه خسروی آدینه‌وند