ادیب تهرانی

ادیب تهرانی \adīb-e tehrānī\، میرزا محمدعلی )1264-1327 ش/ 1885- 1948 م)، عالم دینی، ادیب و مدرس. 
ادیب در تهران زاده شد. پدرش میرزا محمدتقی حکیم‌باشی تهرانی از حکما و مشاهیر زمان خود و ملقب‌به اختر‌السلطنه بود (آقا‌بزرگ، 1357؛ شریف، آثار ... ، 2/ 227). ادیب پس از طی مقدمات، نزد میرزا کوچک ساوجی و برادرش شیخ آقا‌بزرگ محمدحسن ساوجی به تحصیل ادبیات پرداخت. مدتی نیز در تهران از محضر شیخ عبدالحسین رشتی بهره برد. سپس به اراک رفت و نزد شیخ عبدالکریم حائری یزدی شاگردی کرد. پس از مهاجرت آیت‌الله حائری به قم، ادیب نیز در قم به حلقۀ درس استاد پیوست. او هم‌زمان با استفاده از محضر آیت‌الله حائری، به تدریس ادبیات و سطوح فقه و اصول در قم می‌پرداخت. شیخ یحیى عبادی طالقانی و شیخ محسن طاهری قمی از جملۀ شاگردان او در قم بودند (همو، گنجینه ... ، 2/ 62، 4/ 508، 681، آثار، همانجا). 
ادیب در 1323 ش، به تهران بازگشت و عهده‌دار وظایف شرعی شد (همو، گنجینه، همانجا). آقا‌بزرگ تهرانی او را از مردان فاضل و با‌کمال و از زهاد متقی و باورع و از ادبای برجسته در روزگار خود معرفی کرده است (نک‍ : همانجا). 
از آثار او می‌توان به صراف ‌الصرف در علم صرف، و تعلیقه بر مغنی ‌اللبیب اشاره کرد (شریف، همان، 2/ 228). ادیب در 21 مهر 1327، در 63‌سالگی در تهران درگذشت و پیکرش در قم در مقبرۀ حاج علی‌نقی کاشانی در قبرستان شیخان دفن شد (آقا‌بزرگ، همانجا؛ قس: شریف، همانجا، که فوت او را در 1329 ش/ 1369 ق، ذکر کرده است). 

مآخذ

آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعة (قرن 14)، نجف، 1375 ق/ 1968 م؛ شریف ‌رازی، محمد، آثار الحجة، قم، 1373 ق؛ همو، گنـجیـنـۀ دانـشـمنـدان، تهـران، 1352 ش. 

مینا احمدیان