آقابزرگ ساوجی

آقابزرگ ساوجی \āqā-bozorg-e sāvajī\، شیخ محمدحسن، عالم دینی، فقیه و مدرس. 
از سال تولد او اطلاعی در درست نیست و همین‌قدر می‌دانیم که پدرش ملا رحیم در روستای سماوک ساوه کشاورز بود و شیخ محمدحسن نیز در همان‌جا متولد شد (جواهرکلام، 1/ 168). 
وی در روزگار جوانی برای تحصیل علوم دینی از زادگاه خود به قم رفت و چندین سال مشغول فراگیری فقه و اصول شد. سپس برای ادامۀ تحصیل راهی عتبات شد و در سامرا، کربلا و به‌ویژه نجف در محضر علمای بزرگی چون میرزا حبیب‌الله رشتی، حاج میرزا حسین خلیلی و شیخ محمد طٰه نجف شاگردی کرد و علوم فقه و اصول، معقول و منقول، تفسیر، کلام، ادبیات، الٰهیات و فلسفه آموخت (همو، 1/ 168- 169؛ امینی، 2/ 662). 
آقابزرگ پس از کسب اجازۀ اجتهاد از استادانش، در 1315 ق به تهران بازگشت و به وظایف شرعی و خدمات دینی اقدام کرد و صاحب کرسی تدریس در مدرسه‌های مروی، سپهسالار و حکیم هاشم ــ نزدیک بـازار تهران ــ شد (شریف رازی، 5/ 294؛ امینی، همانجا؛ سحاب، 125؛ جواهرکلام، همانجـا). بسیاری از طلاب و اهل علم و ادب در مجالس درسش شرکت می‌کردند. حاج میرزا عبدالله مسجدجامعی، امام جماعت مسجدجامع تهران؛ میرزا محمد ثقفی؛ میرزا موسى تهرانی، امام جماعت مسجد بزازها؛ میرزا محمد لواسانی؛ میرزا جعفر لواسانی؛ و سید هادی ورامینی از جملۀ شاگردان او بودند (همانجا). 
آقابزرگ از علمای فاضل و عابد بود و در طول عمرش بـه‌جز تدریس، هیچ شغل اداری‌ای را ــ بـاوجود پیشنهادهـای مکرر از جـانب صاحب‌منصبان ــ نپذیرفت (همو، 1/ 170-171؛ شریف ‌رازی، همانجا). 
او در 9 شوال 1357 ق/ 11 آذر 1317 ش در تهران درگذشت (همانجا) و پیکرش به قم منتقل، و در جوار حرم حضرت معصومه (ع) در مقبرۀ اعتصامی به خاک سپرده شد (جواهرکلام، 1/ 174). 
از آثار او می‌توان به تقریرات درس استادانش در فقه و اصول اشاره کرد (امینی، 2/ 662). 

مآخذ

امینی، محمدهادی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف، نجف، 1413 ق؛ جـواهرکلام، عبدالحسین، تربت پـاکـان قـم، قم، 1382 ش؛ سحاب، ابوالقاسم، تاریخ مدرسۀ عالی سپهسالار، تهران، 1329 ش؛ شریف رازی، محمد، گنجینۀ دانشمندان، قم، 1353 ش. 

مینا احمدیان