آغا بهرام، سرای

آغا بهرام، سرای \sarā-ye āqā bahrām\، بنایی واقع در محلۀ عودلاجان در تهران عهد ناصری.
بنابر «نقشۀ نجم‌الدوله» از دارالخلافۀ ناصری که در 1309 ق/ 1892 م به چاپ رسیده است، در جنوب غربی محلۀ دروازه‌شمیران، مقابل کوچۀ مؤتمن‌الاطبا، سرای آغا بهرام در فـاصله‌ای نزدیک بـا مسجد آغا بهرام جانمایی شده است ( اطلس ... ، 78). محل این سرا در «نقشۀ کرشیش» که در 1275 ق/ 1859 م به چاپ رسیده نیز قابل تشخیص است، هرچند نام آن ذکر نشده است (همـان، 43). 
تاریخ ساخت سرا و مسجد آغا بهرام، که گویا در زمانی نزدیک به هم بوده‌اند، به‌درستی معلوم نیست. در «نقشۀ برزین» نیز که در 1268 ق/ 1852 م به چاپ‌رسیده است، اثری از این سرا نیست. امـا ازآن‌جایی که جانمایی این سرا و حتى مسجد، مانند مواردی دیگر از این دست، از قلم برزین افتاده است، نمی‌توان به «نقشۀ برزین» تکیه کرد و تنها می‌توان احتمال داد ساخت این سرا پیش از 1270 ق بوده است. آغا بهرام این مسجد را در 1278 ق وقف کرده است (نک‍ : ه‍ د، آغـا بهرام، مسجد)؛ ازاین‌رو، این احتمال هست که چون ورثه‌ای نداشته، سرای مذکور را نیز در همان تاریخ وقف کرده باشد. 
این سرا، که گویا کاربرد کاروان‌سرایی داشته، امروزه (1397 ش) در خیابان پامنار، در فاصلۀ نزدیکی از مسجد آغا بهرام (اکنون، مسجد کاشانی) به‌صورت زمینی نسبتاً وسیع و بایر بر جای مانده است (مرادخانی).

مآخذ

اطلس تهران قدیم؛ مرادخانی، امیرحسین، تحقیقات میدانی.

امیرحسین مرادخانی