آسیای بخار

آسیای بخار \āsiyā-ye boxār\، نخستین آسیا در ایران که با نیروی بخار کار می‌کرد.
در نقشه‌ای که نجم‌الدوله از دارالخلافۀ تهران در 1309 ق به چاپ رسانده، در محلۀ ارگ و در ضلع غربی مدرسۀ دارالفنون و جانب شرقی خیابان الماسیه، محل آسیـای بخار جانمایی شده است (نک‍ : اطلس ... ، 78). در دورۀ ناصری، با گسترش روابط میان ایران و اروپا، ورود فناوریهای نوین غربی به ایران شتاب بیشتری گرفت. از جملۀ این فناوریها که در روزگار ناصرالدین شاه برای نخستین‌بار به ایران آمد، آسیایی بود که با نیروی بخار کار می‌کرد. به نوشتۀ اعتمادالسلطنه در المآثر و الآثار (ص 133)، آسیای بخاری در 1288 ق، در محدودۀ شمالی محلۀ ارگ ساخته شد که در محوطه‌ای میان مدرسۀ دارالفنون و دروازۀ باب همایون جای داشت (بلاغی، 29). 
آسیای بخار با گسترش کالبدی تهران در دورۀ پهلوی و بدل‌شدن کشتزارهای اطراف خندق شهر به مناطق مسکونی، رونق خود را از دست داد و رفته‌رفته رو به تعطیلی نهاد (نک‍ : همانجا). 

مآخذ

اطلس تهران قدیم؛ اعتمادالسلطنه، محمدحسن، المآثر و الآثار (چهل سال تاریخ ایران، ج 1)، به کوشش ایرج افشار، تهران، 1374 ش؛ بلاغی، عبدالحجت، تاریخ تهران، «قسمت غربی و مضافات آن»، قم، 1350 ش.

امیرحسین مرادخانی