آرداک مانوکیان، موزۀ ملی ارمنیان

آرداک مانوکیان، موزۀ ملی ارمنیان \mūze-ye mellī-ye armaniyān-e ārdāk mānūkiyān\، موزه‌ای با موضوع مردم‌شناسی، فرهنگی و دینی جامعۀ ارمنیان ایران، واقع در خیابان جمهوری اسلامی، خیابان میرزا کوچک خان، محوطۀ کلیسای مریم مقدس. 
این موزه بـا مسـاحت حدود 470 مـ2، به‌طور رسمی در 14 آبان 1387 ش/ 4 نوامبر 2008 م، با حضور جاثلیق اعظم آرام اول، پیشوای دینی ارمنیان از حوزۀ سیلیسی که در آن زمان به‌عنوان مهمان در تهران حضور داشت، گشایش یافت. 
 موزه به یاد و احترام اسقف اعظم، آرداک مانوکیان (1310- 1378 ش/ 1931- 1999 م)، که نزدیک به 4 دهه، رهبری دینی ارمنیان تهران و شمال ایران را عهده‌دار بود، نام‌گذاری شده است و تحت نظارت خلیفه‌گری ارامنۀ تهران اداره می‌شود. 

بخشی از موزه به اشیاء و ابزارهایی اختصاص یافته است که در مراسم مذهبی کلیساهای ارمنی استفاده می‌شوند؛ ازجمله اشیائی از جنس نقره با حکاکیهای ظریف هنری و لباسهای مخصوص روحانیان که در مراسم پوشیده می‌شود و دیگر لوازمی که در آیینهای مذهبی به کار می‌رود. تمامی اشیاءِ این بخش دارای پیشینه و قدمت تاریخی‌اند. 

بخشی از موزه نیز به لوازم شخصی مورد استفادۀ اسقف اعظم آرداک مانوکیان اختصاص یافته است. در این بخش نشانها، جوایز اهداشده به وی، و اسناد و دست‌نوشته‌های او به معرض نمایش گذاشته شده است. 
بخش مهمی از موزه مربوط به کتابهای قدیمی است. این بخش به کتابهای خطی و چاپی مربوط به کلیساهای ارمنی، کتابهای متعلق به سده‌های 10-11 ق/ 16-17 م، همچنین کتابهای چاپی مربوط به دوران اولیۀ صنعت چاپ، و نیز نمونه‌هایی از نخستین کتابهای چاپ‌شده در جهان اختصاص داده شده است. 
در بخش مردم‌شناسی موزه، لباسهای سنتی ارمنیان نقاط مختلف ایران در دوره‌های مختلف تاریخی، همچنین تصاویر و نقشه‌های کلیساها و دِیرهای ارمنیان ایران با ذکر مشخصات فنی و مهندسی و مختصات جغرافیایی آنها به نمایش درآمده است. 
بخش دیگری از موزه هم به نقاشیها و کارهای دستی و مجسمه‌های هنرمندان مشهور ارمنیان ایران اختصاص دارد. شمار قابل توجهی از اشیاء به‌نمایش‌درآمدۀ موزه را اشیاء، لوازم قیمتی، و عتیقه‌هایی تشکیل می‌دهند که مردم به این موزه اهدا کرده‌اند، مانند ظروف فلزی، سفالی و چوبی؛ فرشهای دست‌باف که روزگاری در روستاهای ارمنی‌نشین نقاط مختلف ایران استفاده می‌شدند؛ تابلوهای نقاشی اثر هنرمندان ارمنی؛ و کتابهای نفیس خطی و چاپی به زبان و خط ارمنی. 
شمار دیگری از اشیاءِ موزه، اقلامی است که از کلیساهای ارمنیان ایران گردآوری شده است. 
این موزه در بدو تأسیس با 90 قطعه از آثـار فرهنگی ـ دینی ارمنیان ایران آغاز به کار کرد؛ اما در حال حاضر (1395 ش/ 2016 م)، دارای 266 اثر است که در معرض دید بازدیدکنندگان قرار دارد. 
موزۀ آرداک مانوکیان در کنار ارائۀ نمونه‌هایی از آثار فرهنگی و دینی، به مناسبتهای گوناگون اقدام به برگزاری سخنرانیها و همایشهای علمی و فرهنگی می‌کند. همچنین برای آشنایی قشرهای مختلف جامعه، دانشجویان و دانش‌پژوهان، به نمایش فیلم و برگزاری نمایشگاههای مقطعی می‌پردازد. 
بازدید برای عموم و به‌خصوص ایرانیان غیرارمنی که علاقه‌مندند تا دربارۀ جامعۀ ارمنی ایران آگاهیهای بیشتری به دست آورند، آزاد است. 

مأخذ

میناسیان، هویک، تحقیقات میدانی. 

هویک میناسیان