آصف اللغات

آصف اللغات \āse(a)f-ol-loqāt\، کتابی در لغت فارسی و اردو، نوشتۀ نوّاب عزیز جنگ، خان بهادر، شمس‌العلما، احمد عزیز نایطی، متخلص به ولا (نک‍ : مشار، 1 / 77- 78). 
این لغت‌نامه در فاصلۀ سالهای 1325-1340 ق / 1907-1921 م، به نام نظام‌الملک آصف‌جاه تصنیف شد. کار مصنّف با مرگ وی ناتمام ماند و آخرین جلد آن به لغت «جرّار» پایان یافت. نویسنده در مقدمۀ جلد نخست، ضمن اشاره به 40 کتاب لغت و فرهنگ به‌عنوان مآخذ کار خود، دربارۀ هریک شرحی مختصر آورده است. وی افزون‌بر استفاده از مجمع الفرس، فرهنگ جهانگیری و رشیدی، نیز برهان قاطع و سراج اللغات، فرهنگهای سه‌زبانه‌ای چون افسر اللغات، شمس اللغات (عربی، فارسی و ترکی) و گلشن فیض (فارسی و عربی و اردو)، و فرهنگهای دوزبانه‌ای چون جامع اللغات (فارسی و اردو) را نیز از جمله مآخذ خود می‌شمارد؛ اما فرهنگهای قدیم‌تری چون لغت فرس، معیار جمالی، و صحاح اللغة در شمار مآخذ وی نبوده‌اند. ترتیب لغات از حرف اول تا آخر هر واژه، الفبایی و به‌شیوۀ فرهنگ‌نویسی نوین، و سبک بیان مؤلف به‌شیوۀ پارسی رایج در هند است. نویسنده در تعریف لغات، افزون‌‌بر ذکر معانی لغوی، مجازی، اصطلاحی و محاوره‌ای، به آوردن شواهد شعری فارسی و گاهی استفاده از ضرب‌المثلهای رایج و نیز نقد اقوال فرهنگ‌نویسان دیگر پرداخته است. وجود معادلهای فارسی به اردو و نقل شواهد شعری اردو از دیگر ویژگیهای این اثر است (ولا، 1 / 15-16). 

مآخذ

مشار، خانبابا، فهرست کتابهای چاپی فارسی، تهران، 1350 ش؛ ولا عزیز جنگ، احمد، آصف اللغات، حیدرآباد دکن، 1325-1340 ق. 

بخش ادبیات ایران (دبا)