اصحاب سبت

اصحاب سبت \ashāb-e sabt\، قومی از بنی‌اسرائیل، یادشده در قرآن کریم که از شریعت الٰهی روی تافتند و به عذاب خداوند گرفتار شدند. قصۀ اصحاب سبت در قرآن به‌اجمال آمده، و در اخبار و روایات بسط و تفصیل یافته است. 
بنا‌بر آنچه در 4 آیه از قرآن آمده است، اصحاب سبت گروهی از بنی‌اسرائیل بودند که در شهری ساحلی می‌زیستند و چون حرمت روز سبت و احکام و شرایع آن را نگاه نداشتند و در آن روز به صید ماهی پرداختند، مورد غضب پروردگار قرار گرفته، مسخ گشتند و به بوزینه بدل شدند (بقره / 2 / 65؛ نساء / 4 / 47، 154؛ اعراف / 7 / 163؛ نحل / 16 / 124). 
واژۀ سبت که در زبان عربی به‌معنای دست‌کشیدن از کار و استراحت‌کردن است، از زبانهای کهن سامی وام گرفته شده است. پژوهشگران در پی جستن ریشۀ این کلمه، با توجه به ریشۀ «شبت»، خاستگاه آن را در زبانهای آشوری (شباتو)، آرامی و سریانی (شبتا) و عبری باستان (شابت) بازجسته‌اند (گزنیوس، 991؛ مشکور، ذیل «سَبَت»). بر این مبنا و با تحقیقات زبان‌شناختی و تاریخی، بیشتر محققان بر آن‌اند که این واژه از زبان آرامی و شاید عبری به زبان عربی وارد شده است (نک‍ : جفری، 161). 
گفتنی است که واژۀ سبت از دیرباز در میان عبرانیان، افزون‌بر استعمال معمول آن به‌مفهوم لغوی، به‌معنی روز شنبه و با واژۀ «عِرِب» به‌ معنای شبِ روز سبت (شبِ شنبه) به کار می‌رفته است (نک‍ : گرونباوم، 584؛ مشکور، همانجا). 

مآخذ

 قرآن کریم؛ مشکور، محمدجواد، فرهنگ تطبیقی عربی با زبانهای سامی و ایرانی، تهران، 1357 ش؛ نیز: 

Gesenius, W., A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, tr. E. Robinson, ed. F. Brown et al., Cambridge, 1906; Grünbaum, M., «Über Schem hammephorasch als Nachbildung eines aramäischen Ausdrucks ... », ZDMG, 1885, vol. XXXIX; Jeffery, A., The Foreign Vocabulary of the Qur’ān, Baroda, 1938. 

فرامرز حاج‌منوچهری (دبا)