اسیری قاینی

اسیری قاینی (اش‍ سدۀ 11 ق / 17 م)، میرمحمدقاسم، متخلص به اسیری و حیران. او از سادات قاین بود و اوحدی بلیانی (ص 612) با او در قندهار هم‌صحبت بود. اسیری قاینی سفرهای چندی به شهرهای گوناگون ایران و هندوستان داشت. در سفر نخست خود به هندوستان، از بزرگان آن دیار تخلّص حیران را دریافت کرد. در سفر دوم خود، به اردوی شاه‌ بیگ‌خان کابلی پیوست (گلچین معانی، کاروان ... ، 1 / 362-363). نیز در حوالی سال 1020 ق / 1611 م سفری به اصفهان داشت و چندی را در آنجا سپری کرد. صاحب تذکرۀ صبح گلشن از التجای اسیری قاینی به عبدالرحیم‌خانْ نامی نیز یاد کرده است (علی‌حسن‌خان، 24).
اسیری قاینی افزون بر سرودن غزل، قصیده و مثنوی، در انشا نیز دست توانایی داشت. او را در نثر، از پیروان سبک شیخ ابوالفضل علّامی (مق‍ 1011 ق / 1602 م) دانسته‌اند. او از طرز خاقانی در نظم و نثر پیروی می‌کرد و قصاید و مثنویاتی به‌تقلید از او سرود و یک مثنوی هم به‌شیوۀ تحفة العراقین از خویش به جا نهاد. در تحفة العراقین، تاریخ درگذشت اسیری قاینی را 1010 ق / 1601 م نوشته‌اند (همانجا؛ سامی، ذیل اسیری؛ عبدالغنی، 13؛ گلچین‌‌معانی، همان، 1 / 392) که با سفر او به اصفهان در 1020 ق / 1611 م سازگاری ندارد. در تذکره‌ها، ابیات پراکنده‌ای از وی بر‌جای مانده است (آفتاب رای، 1 / 57؛ علی‌حسن‌خان، همانجا).

مآخذ

احمد، نظام‌الدین، طبقات اکبری، کلکته، 1935 م؛ احمدعلی هاشمی سندیلوی، مخزن الغرائب، به‌ کوشش محمد باقر، لاهور / اسلام‌آباد، 1968-1994 م؛ آذربیگدلی، لطفعلی، آتشکده، به ‌کوشش حسن سادات ناصری، تهران، 1339-1340 ش؛ آفتاب رای لکهنوی، ریاض العارفین، به کوشش حسام‌الدین راشدی، اسلام‌آباد، 1355 ش؛ آقابزرگ، الذریعة؛ اوحدی بلیانی، محمد، عرفات‌العاشقین، به‌ کوشش ذبیح‌الله صاحب‌کاری و آمنه فخراحمد، تهران، 1389 ش؛ بدائونی، عبدالقادر، منتخب التواریخ، به ‌کوشش ویلیام ناسولیس و احمد علی، کلکته، 1865- 1869 م؛ تربیت، محمدعلی، «وامق و عذرا»، آینده، 1306 ش، س 2، شم‍ 7؛ رازی، امین‌احمد، هفت اقلیم، به ‌کوشش جواد فاضل، تهران، 1340 ش؛ سامی، شمس‌الدین، قاموس الاعلام، استانبول، 1306-1316 ق / 1889-1899 م؛ صادقی افشار، صادق، مجمع‌ الخواص، ترجمۀ عبدالرسول خیام‌پور، تبریز، 1327 ش؛ صبا، محمد مظفر حسین، تذکرۀ روز روشن، به‌کوشش محمدحسین رکن‌زاده آدمیت، تهران، 1343 ش؛ صدیق حسن ‌خان، محمدصدیق، شمع انجمن، به ‌کوشش محمدکاظم کهدویی، یزد، 1386 ش؛ صفا، ذبیح‌الله، حماسه‌سرایی در ایران، تهران، 1384 ش؛ عبدالغنی، محمد، تذکرة ‌الشعرا، به‌ کوشش محمد مقتدا شروانی، علیگره، 1916 م؛ علی‌حسن‌خان، صبح‌ گلشن، چ سنگی، بهوپال، 1295 ق؛ گلچین معانی، احمد، مکتب وقوع در شعر فارسی، تهران، 1348 ش؛ همو، کاروان هند، مشهد، 1369 ش؛ گوپاموی، محمد قدرت‌الله، نتایج الافکار، به‌کوشش اردشیر بنشاهی خاضع، بمبئی، 1336 ق؛ نخجوانی، حسین، «حماسه‌سرایی در ایران»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات تبریز، 1329 ش، س 3، شم‍ 8؛ نصرآبـادی، محمدطاهر، تذکره، به‌ کوشش حسن وحید دستگردی، تهران، 1317 ش؛ واله داغستانی، علیقلی، ریاض الشعراء، به ‌کوشش محسن ناجی نصرآبادی، تهران، 1384 ش.

پیام شمس‌الدینی