ابرگهربار

اَبْرِگُهَربار، منظومه‌ای ناتمام به فارسی در بحر متقارب، از شاعر بنام هندوستان میرزا اسدالله غالب (1212-1285ق / 1797- 1868م). این اثر در واقع مقدمه‌ای است بر یك مثنوی حماسی در شرح غزوات رسول اكرم(ص) كه شاعر در نظر داشته است آن را در برابر شاهنامۀ فردوسی به تقلید از آن به انجام رساند. این منظومه شامل این بخشهاست: حمد، مناجات، حكایت، نعت، معراج، منقبت، مغنی‌نامه، ساقی‌نامه.
تعداد ابیات این مثنوی را از 928 تا 100‘1 ذكر كرده‌اند. ظاهراً غالب سرودن ابر گهربار را قبل از 1262ق / 1845م و در اواسط عمر خود آغاز كرده و در اواخر عمر آخرین ابیات آن را سروده است زیرا سید احمدخان در آثار الصنادید (ص 76) كه در 1264ق / 1847م تألیف شده است، به ابرگهربار اشاره دارد. مقدمه و برخی از ابیات منظومه و نیز سال نخستین چاپ آن (1281ق / 1863م) كه همزمان با آخرین سالهای عمر غالب است، حاكی از آن است كه وی این مقدار از منظومه را طی سالیان دراز و به تدریج سروده است(نك‍ ‍: شیخ اصغر علی، 73، 74). در بخشهای مختلف این منظومه برخی مضامین كهنه و تكراری دیده می‌شود كه ناشی از طبیعت موضوع و پای‌بندی شاعر به سنت مثنوی سرایی است، ولی بر روی هم قسمتهای مختلف آن نمودار خوبی است از چگونگی افكار این شاعر در موضوعات دینی، فلسفی و عرفانی. غالب در این منظومه مهارت خود را هم در داستان‌پردازی و بیان حماسی و هم در شعر عاشقانه (ساقی‌نامه) نشان می دهد و خود را با فردوسی و نظامی مقایسه می‌كند، اما تقلید از اسلوب دشوار این شاعران از یك‌سو و پیری و ناتوانی از سوی دیگر موجب شد كه این منظومه ناتمام بماند. غالب در این منظومه در بخش منقبت، خاندان نبوت و خصوصاً حضرت علی(ع) را ستایش می‌كند و به آن حضرت ارادت تمام می‌ورزد.
ابرگهربار نخستین بار 5 سال قبل از مرگ شاعر در 1281ق / 1863م در اكمل المطابع دهلی به چاپ رسید و پس از آن دو بار در كلیات غالب و یك بار در كلیات فارسی غالب چاپ شده است.

مآخذ

احمد خان، آثار الصنادید، دهلی، 1847م؛ شیخ اصغر علی، «مثنوی ابرگهربار»، اورینتل كالج میگزین، لاهور، شم‍ 2، 3، 1958م، 34 / 71-106؛ غالب، كلیات (فارسی)، به كوشش مرتضی حسین، فاضل لكهنوی، لاهور، 1967م، 1 / 318-412؛ نیز:

Edwards, Edward, A Catulogue of the Persian Printed Books in the British Museum, London, 1922, p. 133.

بخش ادبیات