عروسی کردن پیرزن نودساله

عَروسی‌کَرْدَنِ پیرْزَنِ نَوَدْساله، کتابی برگزیده از داستان نان و حلوا اثر شیخ بهایی. این کتاب که حاوی دو داستان به نظم است، در 1345 ق / 1926 م در تهران، و به کوشش آقاحسین گودرزی منتشر شد، بی‌آنکه روی جلد یا در متن آن به داستان نان و حلوا اشاره‌ای شود. عنوان کتاب نیز ارتباطی با محتوای دو داستان ندارد. این گزیده برای مکتب‌خانه‌ها تهیه شده است (نک‍ : سراسر اثر). 
داستان اول، حکایت معروف «بی‌بی تمیزِ خال‌دار» است. بیوه‌زنی معروف به بی‌بی تمیز خال‌دار در شهر هری (هرات) بدکاره است و همیشه در حال وضو به سر می‌برد. روزی مردی رند از او می‌پرسد: با این همه گناه، وضویت هیچ باطل نمی‌شود؟ پیرزن پاسخ می‌دهد: این وضو از سنگ و رو محکم‌تر است / این وضو نَبوَد، سَدِ اسکندر است (نک‍ : شیخ بهایی، 16)؛ که مثل «این وضو نبود، سد اسکندر است» بر همین اساس رایج شده است (نک‍ : ذوالفقاری، 201). 
داستان دوم، ماجرای مردی عابد است که روز و شب در کوه لبنان به عبادت می‌پردازد و روزه می‌گیرد و هنگام شب، با تکه‌نانی که از عالم غیب به او می‌رسد، افطار می‌کند. شبی به او نان نمی‌رسد و او نیز از شدت گرسنگی عبادت نمی‌کند؛ پس، فردای آن شب به شهر می‌آید و نزد دکان‌داری گبر می‌رود و از وی غذا می‌طلبد. وی به عابد دو قرص نان می‌دهد. در راه بازگشت به کوه، سگ دکان‌دارْ عابد را دنبال می‌کند و او هر دو نان را به سگ می‌دهد، ولی سگ همچنان او را تعقیب می‌کند. عابد رو به سگ می‌گوید: اربابت دو قرص نان به من داد و من آنها را به تو دادم؛ چه بی‌حیایی! آنگاه سگ به زبان می‌آید و می‌گوید: سالها ست در خانۀ این مرد گبر هستم و هیچ‌گاه به درگاه کسی دیگر نرفته‌ام، اما تو فقط برای دو قرص نان دست از عبادت کشیدی؛ اکنون من بی‌حیا هستم یا تو؟ عابد با شنیدن سخنان سگ، از شدت شرمساری بیهوش می‌شود (شیخ بهایی، 12-15). 

مآخذ

ذوالفقاری، حسن، داستانهای امثال، تهران، 1384 ش؛ شیخ بهایی، محمد، کلیات اشعار و آثار فارسی، به کوشش غلامحسین جواهری، تهران، 1363 ش؛ عروسی‌کردن پیرزن نودساله، به کوشش آقاحسین گودرزی، تهران، 1345 ق.

حسن ذوالفقاری