عاشق شدن دختر مصری به جناب علی اکبر (ع)

عاشِقْ‌شُدَنِ دُخْتـَرِ مِصْری بـه جِنـابِ عَلی‌اَکْبَر (ع)، داستانی منظوم در قالب مثنوی، در 100 بیت، از شاعری ناشناس، که با این بیت آغاز می‌شود: روایت است که در مصر بود یک شاهی / بُدش دختر گل‌عذار چون ماهی.
براساس این داستان، شاه مصر دختری زیبا و گل‌عذار دارد. دختر شبی حضرت علی‌اکبر (ع) را در خواب می‌بیند و به او دل می‌بازد. او خوابش را برای دایه‌اش نقل می‌کند. دایه وی را راهنمایی می‌کند که اگر آن جوان بار دیگر به خوابش آمد، از اسم و رسم و مأوای او بپرسد. دختر دوباره حضرت را در خواب می‌بیند و از اصل و نسب او می‌پرسد. وی نیز ضمن معرفی خود می‌گوید که در صحرای کربلا کشته خواهد شد.
دختر و دایه تصمیم می‌گیرند به بهانۀ شکار از شهر خارج شوند و به سوی کربلا بروند. دختر در بین راه، شبی امام حسین (ع) و اصحاب کربلا را در خواب می‌بیند که ملائک در اطراف آنها حرکت می‌کنند. دختر در خواب دامن علی‌اکبر (ع) را می‌گیرد و از او می‌خواهد امامان را به او بشناساند. علی‌اکبر (ع) نامه‌نوشتن کوفیان و ستم عبیدالله و یزید را شرح می‌دهد و به دختر می‌گوید که اگر خواهان دیدار است، باید به کربلا بیاید. بدین‌ترتیب، دختر رهسپار صحرای کربلا می‌شود؛ اما هنگامی می‌رسد که تن شهیدان کربلا بر خاک افتاده است. او بر سر نعش علی‌اکبر (ع) می‌رود و به دایه می‌گوید: این همان جوانی است که در خواب عاشق او شده است. دایه به وی توصیه می‌کند تکه‌ای از لباس حضرت را برای تبرک بردارد؛ اما دختر می‌گوید: تو از سرّ عشق بی‌خبری. کنون سر عشق را به تو نشان می‌دهم. پس دختر با این عبارات علی‌اکبر (ع) را خطاب قرار می‌دهد: اگر تو بودی که در خواب بر من آشکار شدی، اکنون پاسخ مرا بده. ناگاه حضرت علی‌اکبر (ع) با حلق بریده پاسخ دختر را می‌دهد و به او خوشامد می‌گوید. دختر همان دم در کنار معشوق جان می‌دهد (جم‍‌ ). این داستان براساس تعزیۀ دختر مصری ساخته شده است.
تعزیۀ دختـر نصرانی نیز بـا همین مضمون است (نک‍ : شهیدی، 281). این تعزیه ماجرای دختری مسیحی است که پس از شنیدن شجاعتهای حضرت علی‌اکبر (ع) دلباختۀ وی می‌شود و برای دیدارش به کربلا می‌رود؛ اما زمانی به کربلا می‌رسد که حضرت به شهادت رسیده است. پس به سپاه دشمن حمله می‌برد و کشته می‌شود.
این داستان کوتاه براساس سنت داستان‌پردازی عاشقانه‌های ایرانی شکل گرفته است و همان بن‌مایه‌ها را دارد که ازجمله می‌توان به عاشق‌شدن در خواب و مسافرت برای رسیدن به عشق اشاره کرد. سراینده با انتخاب مضمونی مذهبی و مهم از دیدگاه شیعه، با آمیختن مضامین عاشقانۀ مرسوم، آن را به کتابی آموزشی برای بیان حوادث کربلا و داستانی خواندنی و مقبول تبدیل کرده است.
در پایان این مثنوی، سخنان و آموزه‌هایی از پیامبر (ص) در 18 بیت آورده شده است.

مآخذ

حکایت دختر مصری که در خواب عاشق حضرت علی‌اکبر شد، چ سنگی، تهران، مطبعۀ آقا میرزا علی‌اصغر؛ شهیدی، عنایت‌الله، پژوهشی در تعزیه و تعزیه‌خوانی، به کوشش علی بلوکباشی، تهران، 1380 ش.

حسن ذوالفقاری