شیخ شیپور

شِیْخْ شِیْپور، از دلقکان معروف (1244-1295 ش / 1865-1916 م) در دورۀ قاجار. 
شیخ حسین مشهور به شیخ شیپور، فرزند یکی از خدام آستانۀ حضرت عبدالعظیم (ع) بود. از زندگانی او آگاهی چندانی در دست نیست؛ تنها می‌دانیم که پدرش او را نزد اهل علم فرستاد که قرآن بیاموزد و در زمرۀ قاریان قرآن درآید. گرچه او به خوبی قرآن آموخت، اما به‌سبب تنبلی و گرایش به لودگی، به کار دلقکی روی آورد (بامداد، 1 / 394؛ مستوفی، 1 / 348؛ مارتین، 104). او در کنار خواندن قرآن و روضه در مراسم عزا، در مجالس شادمانی نیز به هنرنمایی می‌پرداخت. به‌واسطۀ همین لودگی، ناصرالدین شاه در مجالس دربار به وی توجهی ویژه داشت و به همین سبب، گاهی او به‌عنوان عملۀ طرب عزیزالسلطان ظاهر می‌شد. میرزا علی‌اصغر خان امین‌السلطان، صدراعظم معروف عصر ناصری نیز به وی سخت علاقه‌مند بود. اعتمادالسلطنه از او با عنوان «آخوند دلقک» یـاد می‌کند (ص 940؛ نیز نک‍ : بامداد، مارتین، همانجاها). افزون‌بر دورۀ ناصرالدین شاه، او در دورۀ مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه و احمد شاه نیز دلقک دربار بود. 
سبب شهرت او به شیخ شیپور، این بود که با دهان خود و بدون ابزار خاصی، مانند شیپورزنها، شیپور می‌زد. او پس از سفرش به مکه، به حاجی شیخ شیپور معروف شد و در اواخر عمر، به لقب امین‌العلما دست یافت. شیخ شیپور سرانجام در 1295 ش در تهران درگذشت (مستوفی، بامداد، مارتین، همانجاها). 
دربارۀ دلقک‌پیشگی وی، داستانهای بسیاری در کتابهای عصر قاجار آمده است؛ به‌ویژه در روزنامۀ خاطرات اعتمادالسلطنه، ذیل وقایع سالهای 1309، 1310، 1311 و 1313 ق (نک‍ : ص 940، 1018- 1019، 1091، 1206) و سیاحت‌نامۀ ابراهیم‌بیک (زین‌العابدین، 221-222). اگرچه شیخ شیپور شخصی معروف بود، ولی از کریم شیره‌ای (ه‍ م)، حبیب دیوانه و حاجی کربلایی ــ از دلقکان معروف عهد قاجار ــ شهرت کمتری داشت. 

مآخذ

اعتمادالسلطنه، محمدحسن، روزنامۀ خاطرات، به کوشش ایرج افشار، تهران، 1345 ش؛ بامداد، مهدی، شرح‌حال رجال ایران، تهران، 1347 ش؛ زین‌العابدین مراغه‌ای، سیاحت‌نامۀ ابراهیم‌بیک، به کوشش باقر مؤمنی، تهران، 1353 ش؛ مستوفی، عبدالله، شرح زندگانی من، تهران، 1324 ش؛ نیز:  

Martin, V., «The Jester and the Shadow of God: Nasser ed-Din Shah and His Fools», Qajar Studies, Rotterdam, 2006, vol. VI. 
خسرو خواجه‌ نوری