آذر و سمندر

آذَرو سَمَنْدَر [āzar-o(va) samandar]، یکی ازمثنویهای سبعۀ سیاره یا هفت گنج محمد حسن زلالی خوانساری، شاعر معاصر شاه‌عباس اول. آذر و سمندر منظومه‌ای است عرفانی در بحر هزج مسدّس اخرب مقبوض (به وزن لیلی و مجنون نظامی) (آقابزرگ، 19/106؛ صفا، 5/965-976) که آغاز آن چنین است:
نـامش عشق است و حسن دفتر 

آتش ساقـی است کوسمندر

و با این بیت به پایان می‌رسد: 

خود عشق به روی خویش بازد 

مــا را و تـو را بهانه سازد

این منظومه نیز مانند 6 منظومۀ دیگر سبعۀ سیاره، با دیباچۀ طغرای مشهدی همراه است (منزوی، خطی مشترک، 5/155-156). آذر و سمندر تاکنون به چاپ نرسیده، ولی نسخه‌های خطی آن جزو کلیات زلالی و یا در سبعۀ او در کتابخانه‌های جهان موجود است (آقابزرگ، 9(2)/404؛ اته، I/817؛ شورا، 3/ 458؛ مرکزی، 6/77- 78؛ بلوشه، III/375).

مآخذ

آقابزرگ، الذریعة؛ شورا، خطی؛ صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، تهران، 1364ش؛ مرکزی، خطی؛ منزوی، خطی؛ همو، خطی مشترک؛ نیز: 

Blochet, E., Catalogue des manuscrits Persans, Paris, 1926; Ethé, H., Catalogue of Persian Manuscripts in the Library of the India Office, Oxford, 1903. 
بخش ادبیات