آل بوکرد

آلِ بوکُرْد، یا آل بوکردان، آل بوکردون، عشیره‎ای احتمالاً عرب که عمدتاً در روستاهای کرانۀ چپ رود کارون در اطراف اهواز زندگی می‎کند. منشأ آل بوکرد شناخته نیست. پیران این عشیره خود را عرب می‎دانند و بر اساس روایت آنان، دو تن از فرزندان شیخ قبیلۀ خزاعۀ حجاز به نامهای سعد و عبدالله (یا یکی از این دو) از ترس جان به ایران گریختند و عشیرۀ آل بوکرد به تدریج در خوزستان پدید آمد (تحقیقات محلی)، اما آمیختگی بعدی آنان با عشایر بختیاری باعث شده است که ویلسن آنان را بختیاری‎الاصل بداند (فیلد، 190). بر پایۀ روایتهای محلی، یک یا دو نیای نخست عشیره، دخترانی کرد را به زنی گرفتند و نام بوکرد و بوکردان از سوی برادران دیگرشان به طعنه بر آنها نهاده شد. تاریخ کوچ نیای آل بوکرد معلوم نیست، اما احتمال می‎رود که در دوران نادرشاه (1148-1160ق / 1735-1747م) صورت گرفته باشد (تحقیقات محلی). در هر حال، آل بوکرد در آغاز به ایل بختیاری پیوست و از آیین و رسوم آن پیروی کرد (لاریمر، 1043) و مدتها در اطراف بهبهان به راهزنی پرداخت. اما سرانجام مردم بهبهان به ستوه آمدند و جمعی از آنان را به نیرنگ کشتند (تحقیقات محلی). به این ترتیب، در حدود 1214ق / 1800م، 400 تا 500 تن از افراد عشیرۀ آل بوکرد به کرانۀ جراحی کوچیدند و پس از چند سال کوچروی سرانجام در روستای مظفّریه که آن زمان در اختیار عشیرۀ باویه بود، اقامت گزیدند. از آن پس آل بوکرد تابع باویه شد و جامه‎های عربی به تن کرد.
عشیرۀ آل بوکرد نقش چشمگیری در تاریخ منطقه نداشته است. تنها در دوران اقتدار شیخ خزعل بود که اندکی قدرت گرفت. در این دوران شیخ خزعل (1315-1343ق / 1897-1925م) شیخ آل بوکرد، عبدالسید ملقب به نصرت‎النّظام را به وزیری برگزید و به کمک افراد عشیرۀ وی که به جنگجویی شهرت داشتند، برخی از مناطق از جمله فلاحیه و بهبهان را به زیر فرمان خود درآورد. در این دوران عبدالحسن فرزند عبدالسید بخشدار بهبهان بود اما پس از درگیری شیخ خزعل با رضاشاه از آنجا گریخت (تحقیقات محلی).
لاریمر در اوایل سدۀ 14ق / 20م جمعیت آل بوکرد را در حدود 500’1 تا 000’2 تن نوشته است. امروزه جمعیت آنان به 000’3 تن می‎رسد و بسیار پراکنده‎اند. افراد عشیره گذشته از روستای مظفریه (در حدود 200 خانوار) که مرکز استقرار آنان به شمار می‎آید، در روستاهای سماعینی، موران، امُّ الطُّمَیْرِ، غِزلان، ملیحان، کوت عبدالله، کوت سید صالح، ابودِبسِ، کوتُ العُمَیره، کریشان،  سن، خَزامی و برخی نیز در شهرهای رامهرمز، رامشیر و شادگان زندگی می‎کنند و اغلب به کارگری و کشاورزی مشغولند.
عشیرۀ آل بوکرد به بخشهای زیر تقسیم شده است: 1. آلبوحسین؛ 2. بیت احمد (حاجی کریم)؛ 3. کاید حسین (بن منیشد بن عباس‌خان)؛ 4. البوسلمان (غضبان بن عبد علی بن حج ولی عثمان)؛ 5. آلبورضا (بیت مُطَیْر بن جمشید).

مآخذ

تحقیقات محلی نویسنده در اردیبهشت 1366ش؛ نیز:

Field, Henry, Contribution to the Anthropology of Iran, New York, 1968; Lorimer, A.G., Gazetteer of the Persian Gulf, Oman and Central Arabia, Calcutta, 1908; II B, PP. 1042-43.

کاظم برگ‌نیسی