آگهی

آگهی، تخلص چند تن از شاعران پارسی‌زبان که در سده‎های 9-14ق / 15- 19م در ایران و هندوستان می‎زیسته‎اند. از آنان تاکنون دیوانی به دست نیامده، اما ابیاتی در تذکره‎ها به نام آنان ثبت است.

1. آگهی اصفهانی

حکیم صدرالدین مشهور به مسیح‎الزمان، فرزند میرزامحمد حکیم، در قم زاده شد و در یزد پرورش یافت. وی در جوانی رهسپار هند گشت و در دربار جهانگیر (1014-1037ق / 1605- 1628م) پادشاه هند، صاحب جاه و مال شد (ایمان، 61؛ صبا، 12).

2. آگهی خراسانی

جلال‎الدین محمد، شاعر هزال و بذله‌گو که از سوی پدر نبیرۀ جلال‎الدین محمد قاینی (د 838 ق / 1434م) و از جانب مادر نبیرۀ شیخ زین‎الدین خوافی (د 838 ق / 1435م) بود (امیرعلیشیر نوایی، 142؛ واصفی 2 / 374؛ خواندمیر، 4 / 360). آگهی در هرات زاده شد (اوحدی، 128) و در ابتدای جوانی در شمار ملازمان میرزا شاه غریب (د 902ق / 1497م) فرزند میرزا حسین بایقرا درآمد، و به قصد گرفتن مقام صدارت بر آن شد که شهاب‎الدین اسحاق، وزیر میرزا را با ترفندی از میان بردارد، اما با آشکار شدن توطئۀ وی، میرزا او را از دربار خویش براند (واصفی، 2 / 373-376؛ خواندمیر، 4 / 360؛ سام میرزا، 208). آگهی مدتی در اطراف خراسان سرگردان بود (خواندمیر، 4 / 360) و سرانجام در 926ق / 1520م به هرات بازگشت و چون با بی‎اعتنایی بزرگان شهر روبه‎رو شد، به عنوان جواب به قصیدۀ «دریای ابرار» امیرخسرو دهلوی قصیده‎ای شهر‌آشوب در بدگویی بزرگان هرات، همچون معین میکال، به نظم کشید (همانجا؛ سام میرزا، 208-209). این قصیده موجبِ خشم امیرخان، والی خراسان، شد و دستور داد تا دست و زبان اگهی را بریدند (امیرعلیشیر نوایی، 143؛ ایمان، 48). به گفتۀ خواندمیر، وی پس از این واقعه همچنان به زبان فصیح شعر می‎سروده است (4 / 360). آگهی شاعری توانا و در قصیده‌سرایی و بذله‎گویی استاد بود. امیرعلیشیر نوایی او را استاد و همپایۀ شاعران قدیم می‎داند (صص 142-143).

3. آگهی یزدی

شاعری بذله‌گو بود. وی در شهر یزد متولد شد و در همین شهر به خیاطی مشغول بود و به خاندان شاه ولی از سادات یزد بستگی داشت و مداح میرمیران مرد ثروتمند یزد بود. وی سفری به هرات داشته است (سام میرزا، 240؛ اوحدی، 174؛ آذر، 274). از آگهی دیوانی در دست نیست، اما صاحب تذکرۀ شمع انجمن (ص 57)، دیوان وی را در 000’4 بیت شامل اشعار هزل‌آمیز و قصایدی در مدح میرمیران، دیده است. آگهی در زمان شاه‎طهماسب صفوی (930-984ق / 1524-1576م) درگذشت (اوحدی، 174).

مآخذ

آذر ‎بیگدلی، لطفعلی‎بیک، آتشکده، بمبئی، 1277ق؛ امیرعلیشیر نوایی، نظام‎الدین، مجالس‎النفائس، به کوشش علی‎اصغر حکمت، تهران، منوچهری، 1363ش؛ اوحدی بلیانی، تقی‎الدین محمد، عرفات‎العاشقین، تهران، نسخۀ خطی ملک، شمـ 5324؛ ایمان، رحم علی‎خان، منتخب‎اللطایف، به کوشش محمدرضا جلالی نائینی و امیرحسن عابدی، تهران، 1349ش؛ خواندمیر، غیاث‌الدین، حبیب‌السیر، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، خیام، 1362ش؛ سام میرزا، تحفۀ سامی، به کوشش رکن‎الدین همایونفرخ، تهران، علمی، 1347ش؛ صبا، محمد مظفرحسین، تذکرۀ روز روشن، به کوشش محمدحسین رکن‌زاده آدمیت، تهران، رازی، 1343ش؛ قنوجی، محمدصدیق حسن‌خان، شمع انجمن، بهوپال، 1293ق؛ واصفی، زین‎الدین، بدایع‎الوقایع، به کوشش الکساندر بلدروف، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1350ش، ج 2.

علی بته‌کن