آق شهری

آق شهری، شمس‎الدین محمد بن احمد بن امین بن معاذ (665- 739ق / 1267- 1338م) تاریخ‌نگار و جهانگرد. در آق‎شهر (شهری در نزدیكی قونیه در تركیۀ آسیایی) زاده شد و برای تحصیل علم، به مصر رفت و از آنجا راهی مراكش و اندلس شد و نزد نخبگان اندلس به فراگیری دانش پرداخت. در اندلس از أبی جعفر بن زبیر و در فاس (مراكش) از محمد بن محمد بن عیسی بن منتصر و جز ایشان حدیث شنید و چندین‎بار از مشرق به مغرب سفر كرد كه حاصل آن، سفرنامه‌ای در چندین جلد بود. این سفرنامه در واقع گزارش سفرها و دیدارهای او از سرزمینهای گوناگون است. سرانجام در مدینه مسكن گزید و در همان‌جا درگذشت. سال درگذشت وی را 731ق / 1331م نیز نوشته‎اند. ابوالفضل نویری، قاضی مكه، از او نقل حدیث كرده است. علاوه بر سفرنامه دو اثر دیگر نیز از او یاد كرده‎اند:
1. روضة الفردوس، كه كتابی تاریخی و دربارۀ كسانی است كه در قبرستان بقیع به خاك سپرده شده‎اند. نسخه‌ای خطی از آن به شمارۀ 268 در كتابخانۀ دَحْداع (كتابخانه‌ای از آنِ رشیدِ دحداح در گذشته 1306ق / 1889م با 716 نسخۀ خطی كه وی در 1840 به كتابخانۀ برلین فروخت)، موجود است؛ 2. مَنسك القاصد ‎الزائر (حاجی‌خلیفه؛ بغدادی؛ بروكلمان).

مآخذ

ابن حجر عسقلانی، شهاب‎الدین، الدرر ‎الكامنة، به كوشش شرف‎الدین احمد، حیدرآباد دكن، 1396ق / 1976م، 5 / 36؛ بروكلمان (آلمانی)، 2 /  289، ذیل، 2 /  928؛ بغدادی، اسماعیل پاشا، هدیة العارفین، استانبول، 1951م، 2 / 250؛ حاجی‌خلیفه، كشف الظنون، استانبول، 1941م، 1 /  928، 2 / 1860؛ زركلی، خیرالدین، الاعلام، چ 2، 6 / 220-221؛ كحاله، عمررضا، معجم‎المؤلفین، بیروت، دار احیاء‎ التراث العربی، 8 / 235.

كاظم موسوی بجنوردی