آزر

آزَر، از اعلام قرآن (انعام / 6 / 74). بیشتر مفسران عامه به استناد همین آیه، آزر را پدر صلبی ابراهیم(ع) دانسته‎اند. در برابر، مورخانی که نام پدر ابراهیم را تارَخ یا تارَح یاد کرده‎اند، محتمل می‎شمارند که از این دو نام، یکی نام پدر ابراهیم و دیگری لقب او بوده است. کسانی نیز گفته‎اند که آزر در برخی زبانهای غیرعربی، کلمه‎ای نکوهش‎آمیز است و گروهی آن را نام بتی دانسته‎اند که معبود پدر ابراهیم بوده است (رازی، 13 / 34-40). میان افرادی از گروه اخیر و آن دیگران، در قرائت «آزر» در آیۀ یادشده اختلاف است. پژوهش دقیق‎تر در دیگر آیات قرآن نشان می‎دهد که آزر پدر صلبی ابراهیم نبوده (نک‍ : ابراهیم) چنانکه در بسیاری از منابع معتبر اسلامی وی به عنوان عمّ ابراهیم معرفی شده و رأی غالب مفسران شیعه که به موحّد بودن پدرانِ پیامبر اسلام(ص) قائلند نیز همین است (طباطبایی، 7 / 207- 208). 
قرآن کریم حکایت می‎کند که ابراهیم خلیلَ آزر را به دوری از بتها و ترک راه شیطان و پیمودن راه راست فرا خواند و از عذاب خداوند برحذر داشت (انعام / 6 / 74؛ مریم /  19 / 42-45؛ انبیاء / 21 / 52-57؛ شعراء / 26 / 70-82؛ صافات / 37 / 85-87؛ زخرف /  43 / 26-27). آزر ابراهیم را به رجم تهدید کرد (مریم /  19 / 46) و ابراهیم(ع) برای او دعای خیر کرد و نوید داد که از خداوند برای او آمرزش بخواهد و چنین نیز کرد (مریم /  19 / 47؛ شعراء / 26 / 86). و چون آزر بر طریقۀ باطل خویش اصرار ورزید، ابراهیم از او تبری جست (توبه / 9 / 114).

مآخذ

ابن‎اثیر، عزالدین، الکامل، بیروت، دارصادر، 1979م، 1 / 94-100؛ خزائلی، محمد، اعلام‎القرآن، تهران، امیرکبیر، 1350ش، صص 55-59؛ رشیدرضا، محمد، المنار، بیروت، دارالمعرفة، 1393ق / 1973م، 7 / 534-553؛ زبیدی، مرتضى، تاج‎العروس، ذیل «آزر»؛ طباطبائی، محمدحسین، المیزان، بیروت، مؤسسة‎الأعلمی للمطبوعات، 1390ق / 1971م، 7 / 161-165؛ طبری، محمدبن جریر، تاریخ، به کوشش دخویه، لیدن، 1879-1881م، 1 / 234؛ فخررازی، محمدبن عمر، التفسیرالکبیر، بیروت، داراحیاء التراث العربی؛ نیشابوری، احمد بن محمد، قصص‎الانبیاء، بیروت، دارالکتب، 1981م، صص 72-73؛ یعقوبی، ابن واضح، تاریخ، بیروت، دارصادر، 1 / 21- 28. 

محمدعلی مولوی