آریانا

آریانا، مجله‎ای تاریخی، ادبی و تحقیقی از انتشارات انجمن تاریخ افغانستان که از بهمن 1321ش انتشار آن آغاز گشت. بنیادگذار و نخستین مدیر آن، احمدعلی کهزاد از استادان تاریخ‎شناس افغانستان بود و در سالهای بعد مدیریت آن به‌عهدۀ افراد دیگری گذاشته شد. 
هدف از انتشار این مجله در نخستین شمارۀ سال اول آن، روشن ساختن گوشه‎های تاریخ افغانستان، تاریخچۀ زبان ملی، جغرافیا و اعلام جغرافیایی آن کشور، مسائل ادبی، سکه‎شناسی، باستان‎شناسی، کتیبه‎شناسی، کتاب‎شناسی، شناخت فرهنگ مردمی (فولکلور)، نژادشناسی و موضوعهایی از این‎گونه یاد شده است؛ لیکن بخش عمدۀ مندرجات آن را مقالات تاریخی تشکیل می‎دهد. در سالهای یکم و دوم، خلاصۀ هر مقاله به زبان فرانسه نیز منتشر می‎گردید، لیکن این روش در سالهای بعد دنبال نشد. در شمارۀ 4 سال 26 (1346-1347ش) مدیر مسئول مجله، علی رضوی، فهرست مندرجات 25 سالۀ این مجله را برحسب موضوع گردآوری کرده است. در این فهرست، شمار مقالات تاریخی در طی این ربع قرن 253 است و بالاترین رقم را نسبت به سایر موضوعها داراست. بیشتر مقالات آریانا به قلم دانشمندان افغانی همچون احمدعلی کهزاد، عبدالحی حبیبی، سرور گویا اعتمادی، خلیل‎الله خلیلی، مایل هروی و ملک‎الشعراء بیتاب است؛ لیکن آثار دانشمندان کشورهای دیگر، به‎ویژه ایرانیان نیز در آن آمده است. از ایرانیانی که مقالاتی در این نشریه دارند می‎توان محمد قزوینی، مجتبى مینوی، سعید نفیسی، کریم کشاورز، احمد گلچین معانی، محمدابراهیم باستانی پاریزی و جز اینان را نام برد. گذشته از آثار معاصران، گزیده‎هایی از متون تاریخی و ادبی پیشینیان که بیش و کم ارتباطی با افغانستان دارد، در شماره‎های گوناگون این مجله درج گردیده است. آریانا را از لحاظ مقالات و مطالب و همچنین به دلیل ادامۀ انتشار در بیش از 30 سال متوالی می‎توان مهمترین مجله‎ای دانست که در افغانستان منتشر گردیده است. 

ترتیب انتشار

شمارۀ اول آریانا در دلو (بهمن) 1321ش. منتشر گردیده و در سال اول جمعاً 12 شماره تا جدی (دی) 1322ش نشر شده است. روش انتشار در سالهای بعد نیز به همین ترتیب، یعنی از دلو هر سال تا جدی سال بعد بوده است. از سال اول تا سال 24 (1321-1345ش)، مرتباً در هر سال 12 شماره منتشر شده لیکن از سال 25 (1345ش) به بعد سالی 6 شماره (دو ماه یک شماره) نشر گردیده است. انتشار مجلۀ آریانا پس از تغییر نظام سیاسی افغانستان در ثور (اردیبهشت) 1357ش، با انحلال انجمن تاریخ افغانستان متوقف شد، اما دایرةالمعارف به صورت بخشی از آکادمی علوم افغانستان هنوز فعالیت می‎کند. خراسان که ظاهراً جانشین آریانا شده است، از 1360ش، به انتشار آغاز کرده، 3 ماه یک‎بار از سوی بخش دری انستیتو زبان و ادبیات آکادمی علوم به زبان فارسی دری منتشر می‎شود. 

مآخذ

آریانا، «مرام آریانا»، آریانا، س 1، شمـ 1 (دلو 1321ش)؛ افشار، فهرست مقالات فارسی، 1 /  مقدمه، 2 /  مقدمه، 3 /  مقدمه؛ دایرةالمعارف آریانا؛ رضوی، علی، «فهرست 25 سالۀ مجلۀ آریانا» آریانا، س 26، شمـ 4 (1347ش). 

سیدعلی آل‎داود