آربری

آربِری، آرتورجان (1905-1969)، خاورشناس انگلیسی. خانوادۀ وی فقیر و پدرش افسر پایین‌رتبۀ نیروی دریایی بود. از 12 سالگی در پی کسب روزی به کار پرداخت و در همان حال به مدرسۀ متوسطه راه یافت. به مطالعۀ یونانی و لاتین علاقۀ بیشتری نشان داد و پیش از ورود به دانشگاه این 2 زبان را به خوبی فرا گرفت و اغلب آثار کلاسیک را به زبان اصلی مطالعه کرد. در 1924 به کالج پمبروک در دانشگاه کمبریج وارد شد و 3 سال بعد موفق به اخذ درجۀ لیسانس در زبانهای باستانی از این مرکز گردید. پس از آن با استفاده از بودجۀ اوقاف ادوارد براون به تحصیل زبانهای فارسی و عربی در همان کالج پرداخت. در مدت 2 سال دورۀ زبان و ادبیات عرب را به پایان رساند. عربی را نزد رینولد نیکلسون و فارسی را نزد پروفسور لوی فرا گرفت. پس از دریافت دومین گواهینامۀ لیسانس، به تحقیق در ادبیات عرب و ترجمۀ مواقف اثر نِفَّری پرداخت. کالج پمبروک در 1931 او را به‌عنوان محقق وابسته به عضویت پذیرفت و جایزۀ اول براون را به وی داد. او به هزینۀ این کالج به قاهره رفت تا در آنجا به تحقیق و مطالعه بپردازد. در مدت اقامت در قاهره با ساریناسیمون از اهالی رومانی آشنا شد و در 1932 با وی ازدواج کرد. پس از آن از فلسطین، لبنان و سوریه دیدن کرد. بعد به انگلستان برگشت و باز به مصر رفت و در دانشگاه قاهره به سمت استادی و ریاست گروه زبانهای کهن (یونانی و لاتین) منصوب شد (1932-1934). در 1934 بار دیگر به میهن بازگشت و مدت 2 سال به عنوان کتابدار در کتابخانۀ دیوان هند به کار پرداخت. در طول جنگ رئیس تبلیغات دولتی به زبان عربی بود و جزواتی نیز منتشر کرد. در 1944 پس از کناره‎گیری مینورسکی از استادی زبان فارسی دانشگاه لندن، به جای او انتخاب شد. 2 سال بعد به مقام استادی رشتۀ عربی و ریاست بخش مطالعات خاورمیانه ارتقا یافت. در 1947 پس از استعفای استوری، برای اشغال کرسی استادی زبان عربی به کمبریج بازگشت و تا پایان عمر در آنجا ماند. بر اثر مساعی وی در کمبریج کرسی مستقلی برای تدریس زبان و ادبیات فارسی ایجاد گردید. او عضو فرهنگستان و عضو وابستۀ فرهنگستان ایران و مصر و مجمع علمی دمشق و نایب رئیس کمیتۀ ترجمۀ یونسکو بود. در 1948 انجمن خاورشناسان بریتانیا را تشکیل داد. در کار آربری دقت‎نظر و کنجکاوی مینورسکی، نیکلسون و نظایر آنان دیده نمی‎شود. با این حال، آثار وی از نظر تنوع و تعدد و نیز جامعیتِ آرایی که عرضه می‎کند، و نیز به سبب نثر روان و بیان ساده و شاعرانه‎ای که در نگارش یا ترجمه به کار می‎برد، از شهرت فراوانی برخوردار است. ترجمۀ وی از قرآن مجید گرچه از صحت و دقت کافی بهره‎مند نیست، مشهورترین ترجمۀ انگلیسی این کتاب آسمانی به‌شمار می‎آید. او نویسنده‎ای پرکار بود و آثار ارزندۀ فراوانی از تحقیق و تصحیح و ترجمه به صورت کتاب و مقاله به انگلیسی و فارسی از وی به جا مانده است. فهرست آثارش را فرهنگ جهانپور در مجلۀ راهنمای کتاب آورده است. (س 1348، شمـ 9 و 10، صص 496-501) از آن میان شعر جدید فارسی را فتح‎الله مجتبایی (تهران، 1334ش)، شیراز را منوچهر کاشف (تهران، 1346ش)، عقل و وحی در اسلام را حسن جوادی (تهران، 1358ش) و جزوۀ کم‎حجم تحقیقات و مطالعات انگلیسیها در باب فارسی را فرنگیس شادمان (تهران، 1323ش)، به فارسی برگردانده‎اند. برخی مقالات وی در مجلۀ روزگار نو که سردبیری آن را به عهده داشت، به چاپ رسیده است. (برای آگاهی از مقالات او به زبان فارسی، نک‍ ایرج افشار، 1 و 2 / 45، 82، 665، 687، 720، 729، 750). 

مآخذ

آربری، آرتورجان، شیراز، ترجمۀ منوچهر کاشف، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1352ش، مقدمه؛ افشار، ایرج، فهرست مقالات فارسی، تهران، جیبی، 1339-1350ش، جمـ ؛ جهانپور، فرهنگ، «آربری. ا ج»، راهنمای کتاب، شمـ 9 و 10، آذر و دی 1348ش، صص 491-501؛ ریپکا، یان، تاریخ ادبیات ایران، ترجمۀ عیسی شهابی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1354ش، ص 349؛ سلماسی‎زاده، جواد، «به یاد پروفسور آربری»، وحید، س 6، شمـ12 (آذر 1348ش)، صص 1084- 1088؛ طاهری، ابوالقاسم، سیر فرهنگ ایران در بریتانیا، تهران، انجمن آثار ملی، 1352ش، صص 308، 415، 443. 

بخش تاریخ