آدریانوپل

آدریانوپل، پیمانی كه در 15 ربیع‌الاول 1245ق / 14 سپتامبر 1829م در شهر اَدِرنه (ه‍ م) میان مقامات عثمانی و روسیۀ تزاری منعقد گشت و طی آن با واگذاری امتیازات بسیار به روسیه، به جنگ 1828-1829م، میان دو دولت پایان داده شد. در این جنگ نیروهای روسیه قسمتهایی از خاك تركیه و ازجمله همین شهر را به تصرف خویش درآوردند (21 صفر 1245ق / 22 اوت 1829م). در آن زمان چنین می‌نمود كه هیچ‌چیز مانع پیشروی نیروهای روسیه به سوی استانبول و اشغال آن نیست. به توصیۀ سفیران انگلستان و پروس، سلطان عثمانی خواستار صلح گردید. قرار ترك مخاصمه داده شد و مذاكرات صلح در همین شهر آغاز گردید.
در این مذاكرات، مواد پیمان اكرمان (ه‍ م) كه 3 سال پیش از آن میان 2 دولت منعقد شده و نادیده گرفتن آنها توسط دولت عثمانی، موجب جنگ 2 كشور گشته بود، بار دیگر تأیید شد. درنتیجه، قیمومت روسیه بر مناطق مولْداوی و والاكیا (كه اكنون رومانی را تشكیل می‌دهند) و خودمختاری صربستان، و نیز حق كشتیرانی در آبراهه‌های بُسفر و داردانِل، برای روسیه تثبیت گردید. افزون بر آن، دولت روسیه ساحل شمال شرقی دریای سیاه، حق حاكمیت بر گرجستان و سایر ایالات قفقاز، ناحیۀ آخالتسیخه (ه‍ م) و اماكن مقدسۀ مسیحیان در فلسطین را به دست آورد و همۀ ساكنان مسیحی امپراتوری عثمانی، تابع دولت روسیه شناخته شدند و دولت عثمانی خودمختاری یونان را نیز به رسمیت شناخت. این پیمان در تحولات آیندۀ منطقه، كه به تجزیۀ امپراتوری عثمانی انجامید، نقش مهمی داشت.

مآخذ

آمریكانا؛ اسلام آنسیكلوپدیسی؛ اینترنشنال؛ بریتانیكا؛ چمبرز، فونك و واگنال انسیكلوپدی، (5 مأخذ اخیر ذیل Edirne)؛ قاموس الاعلام (تركی)، ذیل ادرنه؛ كامران مقدم، شهیندخت، تاریخ كشورهای همجوار ایران، تهران، دانشگاه تربیت معلم، 1355ش، 1 / 102، 103، 377؛ لوتسكی، و، تاریخ عرب در قرون جدید، ترجمۀ پرویز بابایی، تهران، چاپار، 1356ش، صص 113، 153؛ نیز:

Knope, Alfred, The Middle East History, New York, 1967, pp. 272-273, 296-298; The New Cambridge Modern History, Cambridge, 1957, pp. 550, 668; Walsh, W. B. Russia and The Soviet Union, Michigan, 1958, pp. 206-207, 217. 

محمدعلی مولوی