خاطرات وحید

خاطِراتِ وَحید، ماهنامه‌ای در زمینۀ تاریخ معاصر ایران. این نشریه، در نیمۀ هر ماه و در قطع وزیری و میان 80 تا 140 صفحه در تهران منتشر می‌شد و صاحب امتیاز و مدیر مسئول آن سیف‌الله وحیدنیا بود. 
خاطرات وحید سومین مجله‌ای بود که سیف‌الله وحیدنیا هم‌زمان با نشریۀ دیگر خود، یعنی ماهنامۀ وحید که مجله‌ای علمی، ادبی، انتقادی، و اجتماعی بود و زیر نظر شورای نویسندگان و به سردبیری محمدعلی نجاتی انتشار می‌یافت، از 15 آبان 1350 تا 15 فروردین 1354 به طور مستمر 42 شماره از آن را منتشر کرد (نک‍ : وحیدنیا، ماهنامۀ وحید، دی 1342 ش، س 1، شم‍ 1، هفتگی وحید، اردیبهشت 1347 ش، خاطرات وحید، آذر 1350 ش، شم‍ 1). 
نشریۀ خاطرات وحید را باید شکل منسجم‌یافتۀ مطالبی دانست که پیش از آن در ماهنامۀ وحید منتشر می‌شد؛ زیرا در شماره‌های متعددی از این مجله، صفحاتی به خاطرات سیاسی و فرهنگی رجال عصر پهلوی اختصاص داشت (نک‍ : همو، ماهنامۀ وحید، 1347 ش، س 3، شم‍ 1، ص 3-6، 22- 28؛ 1346 ش، س 5، شم‍ 1، ص 95-97، ضمیمۀ مجله، «خاطرات سردار ظفر»؛ دی 1347، س 6، شم‍ 1، ص 9-17، 80-83). بعدها با بیشتر شدن حجم آثاری که به دفتر مجله می‌رسیده و اختصاصاً دربارۀ موضوعات متنوع تاریخ معاصر بوده است، انگیزۀ انتشار نشریه‌ای تخصصی که در بر گیرندۀ همۀ آن مطالب باشد، در ذهن مدیر مسئول ماهنامۀ وحید قوت گرفت. وحیدنیا در سرمقالۀ نخستین شمارۀ خاطرات وحید (15 آبان - 15 آذر 1350، ص 3) مهم‌ترین انگیزۀ انتشار این نشریه را توجه به جزئیات وقایع تاریخ معاصر، حفظ این وقایع از دستبرد اغراض بیگانگان و جلوگیری از تحریف آن، و گردآوری مجموعۀ خاطرات و یادداشتهای رجال سیاسی و هنری و فرهنگی دوران خود دانسته و بر آن بوده است که انتشار این نوع مجموعۀ خاطرات به محققان امکان خواهد داد تا به بررسی دقیق وقایع دوران معاصر بپردازند و مواد اساسی تألیف تاریخ معاصر را فراهم کنند. با مروری اجمالی بر 42 شمارۀ خاطرات وحید که عنوان فرعی «شامل گوشه‌هایی از تاریخ معاصر ایران» نیز در صفحۀ نخست هر شماره دیده می‌شود، می‌توان مطالب منتشرشده در این مجله را به 5 بخش تقسیم کرد: 

1. خاطرات رجال سیاسی و فرهنگی و دولتمردان عصر پهلوی: ازجملۀ نویسندگان این آثار که خاطرات سیاسی یا فرهنگی خود یا سرگذشت مؤسسات فرهنگی و تاریخی ایران را بر مبنای مشاهدات شخصی خود نوشته‌اند، می‌توان به این شخصیتها اشاره کرد: محمدرضا پهلوی (وحیدنیا، خاطرات ... ، شم‍‍ 1)؛ محمدپروین گنابادی (همان، شم‍‍ 2)؛ علی‌اصغر حکمت (همان، شم‍‍ 9-10، شم‍‍ 33- 34، شم‍‍ 38)؛ حاج عزالممالک اردلان (همان، شم‍‍ 31)؛ امان‌الله اردلان (همان، شم‍‍ 21-22). 

2. شرح حال رجال سیاسی عصر قاجار و پهلوی به قلم محققان یا رجال سیاسی: ازجملۀ این‌گونه مقالات می‌توان از این آثار نام برد: «نخست‌وزیران ایران» به قلم جمشید ضرغام بروجنی؛ «احمد بدر و حسین بدر» به قلم باقر عاقلی؛ «صدارت رزم‌آرا و پایان کار او» به قلم صدرالاشراف (همان، شم‍‍ 1)؛ «خاطره‌ای از فروغی، تقی‌زاده، سرپاس مختاری» به قلم رعدی آذرخشی (همان، شم‍‍ 5)؛ و «خاندانهای حکومتگر ایران (خاندان امینی)» به قلم ابوالفضل قاسمی (همان، شم‍‍ 26). 

4. انتشار تصاویر، اسناد و مدارک دولتی و خصوصی رجال عصر پهلوی و قاجار: بر روی جلد تقریباً تمامی مجلدات خاطرات وحید، تصویر یکی از رجال نامدار دوران قاجار و پهلوی چاپ شده است. علاوه بر این، در صفحات متعدد هر یک از این نشریه نیز تصویری از چهرۀ رجال سیاسی یا فرهنگی دوران قاجار یا پهلوی و همچنین بعضی اسناد چاپ شدۀ متعلق به آن دوره‌ها دیده می‌شود (نک‍ : همانجاها). 

5. نامه‌ها و اظهار نظرهای متفاوت دربارۀ مندرجات مجله: این نوشته‌ها مطالب گوناگونی است دربارۀ مقالات و خاطرات مندرج در مجله که گاه نقدگونه است و گاه توضیحات تکمیلی و روشنگرانه در اختیار خوانندگان می‌گذارد (نک‍ : همانجاها). 
خاطرات وحید مجله‌ای بود که در همه حال، تمایلات محافظه‌کارانه داشت و از پرداختن به علل واقعی بسیاری از حوادث دوران معاصر خودداری می‌کرد (اسفندیاری، 91). 

مآخذ

اسفندیاری، شهین و دیگران، مطبوعات ایران، تهران، 1358 ش؛ وحیدنیا، سیف‌الله، خاطرات وحید، شم‍ 1 (سال نهم از ماهنامۀ وحید)، تهران، آبان ـ آذر 1350 ش؛ همان، تهران، دی 1350 ش، شم‍‍ 2؛ همان، تهران، فروردین 1351 ش، شم‍‍ 5؛ همان، تهران، شهریور 1351 ش، شم‍‍ 9-10؛ همان، تهران، شهریور 1352 ش، شم‍‍ 21-22؛ همان، تهران، آذر 1352 ش، شم‍‍ 26؛ همان، تهران، خرداد 1353 ش، شم‍‍ 31؛ همان، تهران، شهریور 1353 ش، شم‍‍ 23-24؛ همان، تهران، دی ماه 1353 ش، شم‍‍ 38؛ همو، ماهنامۀ وحید، تهران، 1342 ش، س 1، شم‍‍ 1؛ همان، 1344 ش، س 3، شم‍‍ 1؛ همان، 1346 ش، س 5، شم‍‍ 1؛ همان، 1346 ش، س 6، شم‍‍ 1؛ همو، هفتگی وحید، تهران، 1347 ش، س 1، شم‍‍ 1.

فرهاد طاهری