اسقف نشین

اسقف‌نشین \ osqof-nešin\ ، در آن دسته از کلیساهای مسیحی که نظام اسقفی (نک‍ : ه‍ د، اسقفی، نظام) دارند، یعنی کلیساهای کاتولیک رُمی، اُرتُدُکس و برخی کلیساهای پرُتِستان، ناحیه‌ای که یک اسقف آن را اداره می‌کند. 
واژۀ یونانـی ـ لاتینِ دیوکِسیس (اکنون به‌معنی اسقف‌نشین) در روم باستان به یکی از واحدهای بزرگ تقسیمات کشوری گفته می‌شد و جنبۀ دینی نداشت. در زمان کُنستانتینوس یکم، امپراتور روم، این واژه در کنار بسیاری از دیگر اصطلاحات اداری رومی، برای دستگاه اداری کلیسا به کار گرفته شد. در این مفهوم، دیوکسیس به ناحیه‌ای گفته می‌شد که قانوناً در اختیار اسقف قرار داشت. 
با گسترش کلیسا در اواخر دوران امپراتوری روم و اوایل سده‌های میانه، سازمان اسقف‌نشینها به شکل شناخته‌شدۀ کنونی آن تکامل یافت. در این سازمان، اسقف‌نشین به ناحیۀ معیّنی، زیر فرمان یک اسقف، گفته می‌شد که دین مسیحی در آن تثبیت شده بود. در هر دو بخش شرقی و غربی امپراتوری روم، اسقف‌نشینها به طور معمول در نواحی گوناگون شکل می‌گرفتند، اما گاه از تقسیم‌بندیهای ملی و سیاسی هم متأثر می‌شدند و زیر نفوذ یک شهرِ مهم امپراتوری درمی‌آمدند. در کلیسای کاتولیک رمی، تا سدۀ 10 و 11م، اسقف‌نشینهای تازه غالباً مستقل از اقتدار پاپی شکل می‌گرفتند، اما پس از آن، حق ایجاد اسقف‌نشینها در انحصار پاپ قرار گرفت. اکنون در این کلیسا، تنها پاپ می‌تواند اسقف‌نشینها را تقسیم یا ادغام کند یا اسقف‌نشینهای تازه‌ای پدید آورد. 
امروزه در کلیساهای دارای نظام اسقفی، معمولاً اختیارات اسقفها در مناطق زیر نفوذشان در برگیرندۀ فعالیتهای کلیساها، بیمارستانها، مدرسه‌ها و نهادهای کلیسایی دیگر است. در برخی از این کلیساها، مناطق بزرگ مَطران‌نشین به چند اسقف‌نشین تقسیم می‌شوند، اما واحد اصلی ادارۀ کلیسا کشیش‌نشین است؛ بنابراین، هر اسقف‌نشین به کشیش‌نشینهایی تقسیم می‌شود که هریک دارای کلیسایی است. گاه اسقف‌نشینها به چند حوزۀ روستایی زیر نظارت یک ارشد تقسیم می‌شوند و هریک از آنها چندین کشیش‌نشین دارند. 

مآخذ

EA, 2006 (under «bishop»); EB, 2008; Encyclopedia International, Grolier Inc., New York etc., 1974; GSE. 
بخش ادیان، اساطیر و عرفان