استراوینسکی

اِستراوینسکی \ [e]st[e]rāvinski\ ، ایگور فیودُرُویچ (1882-1971م/ 1261-1350ش)، آهنگ‌ساز نامدار روس ـ آمریکایی. او غالباً برترین آهنگ‌ساز سدۀ 20م، و از پایه‌گذاران موسیقی مدرن دانسته می‌شود. 

استراوینسکی در نزدیکی سن‌پترزبورگ در روسیه زاده شد. پدرش از خوانندگان سرشناس اپرای سلطنتی سن‌پترزبورگ بود. ایگور در 9سالگی نـواختن پیـانو را آغاز کرد و سپس تئوری موسیقی را فرا گرفت؛ اما به خواست پدر و مادرش به تحصیل حقوق در دانشگاه سن‌پترزبورگ پرداخت و در 1905م فارغ‌التحصیل شد. او کم‌کم به توانایی خود در آهنگ‌سازی پی برد. 
استراوینسکی بـا ولادیمیر، پسر نیکُلای ریمسکی ـ‌کُرساکُف، آهنگ‌ساز سرشناس روس، در دانشگاه هم‌کلاس بود و به‌واسطۀ او، در 1902م برخی آثار خود را برای ریمسکی ـ کرساکف اجرا کـرد. ایـن آثـار بـر ریمسکی ـ کـرساکف چنـان تـأثیر نهاد که استراوینسکی را به شاگردی پذیرفت و به مدت سه سال به او آموزش داد. او همچنین از نفوذ خود برای روی صحنه رفتن آثار استراوینسکی بهره می‌گرفت. 
نخستین اثر مهم استراوینسکی که توجه همگان را، از جمله سِرگِی دیاگیلِف، مدیرگروه باله‌روس در پاریس، به خود جلب کرد، اِسکِرتسو فانتاستیک بود که در 1909م در سن‌پترزبورگ اجرا شد. دیاگیلف از استراوینسکی خواست که برای گروه سرشناس باله‌روس آهنگ بسازد. این همکاری تا زمان مرگ دیاگیلف (1929م) ادامه یافت. 
«پرندۀ آتشین» (1910م) و پِتروشکا(1911م) نخستین آثاری بودند که استراوینسکی برای گروه باله‌روس ساخت و اجرای موفق آنها در پاریس، او را به عالم موسیقی شناساند. اما اثر بعدی او که نگاشتنش از 1911 تا 1913م به درازا کشید، یعنی «تقدیس بهار» (1913م)، برایش شهرت جهانی به بار آورد و او را به‌عنوان یکی از پیش‌گامان موسیقی مدرن، مطرح کرد. اجرای این اثر توسط گروه باله‌روس در پاریس (1913م)، واکنشهایی پرشور و متضاد را برانگیخت که در تاریخ موسیقی، بی‌همتاست. بسیاری این اثر را آغازگر موسیقی مدرن می‌دانند. استراوینسکی در این اثرِ نوآورانه و جسورانه، با ریتمهای ابتدایی، متغیر و ناآشنا، به‌شدت از موسیقی سنتی فاصله گرفت. 
استراوینسکی در 1906م با کاترین نُسِّنکو، که خویشاوندش بود، ازدواج کرد و پس از موفقیت کارهایش در پاریس، همسر و دو فرزندش را به این شهر آورد و در آنجا اقامت گزید. انقلاب اکتبر 1917م در روسیه او را برای همیشه از بازگشت به میهنش منصرف کرد. او در 1934م تابعیت فرانسوی گرفت. 
استراوینسکی در زمان جنگ جهانی اول در سوئیس زندگی می‌کرد. در این زمان به نوشتن آثاری پرداخت که ریشه در فرهنگ عامیانۀ روسی داشتند، ازجمله کانتات «جشن عروسی» (1914-1923م) و«داستان سرباز» (1918م)که یک باله‌پانتومیم با راوی است و در آن، عناصری از موسیقی کهن و موسیقی روزمره تلفیق شده است. او با تلفیق شگردهای گوناگون تئاتری، نوع تازه‌ای از نمایشِ همراه با موسیقی را پدید آورد که از ویژگیهای تئاتر متعارف امروزی است؛ مثلاً آوازخوانی را در باله گنجانید و برای توضیح اجراهای موسیقیایی، از قطعه‌های شفاهی بهره جست. 
در 1938م دختر بزرگ استراوینسکی از بیماری سل مرد و سال بعد، همسرش نیز درگذشت. او در 1940م با وِرا دو بوسه ازدواج کرد و به‌سبب درگرفتن جنگ جهانی دوم، در همان سال با همسر جدیدش برای همیشه به آمریکا رفت. او در هالیوود اقامت گزید و در 1945م شهروند ایالات متحده شد. 
در سالهای جنگ جهانی دوم، استراوینسکی به نوکلاسیسیسم گرایش یافت. این گرایش نخستین‌بار در پولچینِلّا (1920م)، باله‌ای همراه با آوازخوانی، براساس موسیقی جووانی پِرگولِسی، آشکار شد. او تا اوایل دهۀ 1950م کارش را به همین سبک ادامه داد. در کارهای این دورۀ او مضامین روسی جای خود را به موضوعهای اساطیر کلاسیک و متنهای کتاب مقدس دادند. او به موسیقیِ سازی بیش از موسیقی آوازی توجه نشان داد و برای ساختن آثار آوازی، عمدتاً از متنهای لاتین و گاه فرانسوی بهره می‌جست. در آثاری که استراوینسکی در این دوره ساخت، شگردها و شیوه‌های باروک اروپایی، کُنترپوانی کهن و ملودیهای بِل‌کانتوی ایتالیایی با هم تلفیق شده‌اند. برخی از عالی‌ترین آثاری که بین دهۀ 1920 و اوایل دهۀ 1950م سـاخت، عبـارت‌اند از اپـرا ـ اُراتوریوی «اُدیپ شاه» (1927م)، «سمفونی مزامیر» (1930م)، دو سمفونی (1940 و 1945م)، بالۀ اُرفِئوس (1947م) و اپرای «زندگی (پیشرفت) مرد عیاش» (1951م). 
پس از جنگ جهانی دوم، گرایشی پیشرو در موسیقی اروپا پدید آمد که نوکلاسیسیسم را رد می‌کرد. در این زمان، شیوۀ خلاق استراوینسکی نیز دچار دگرگونی دیگری شد، بدین معنا که به شیوۀ دودِکافونیک یا دوازده‌صوتیِ آرنُلد شونبِرگ و آنتون فون وِبِرن، آهنگ‌سازان وینی، روی آورد؛ اما او این شیوۀ آهنگ‌سازی را بنا بر نگرش تُنال خویش تعدیل کرد و به‌کار بست. گزینش مضامین آثار او محدودتر، و صور و مضامین مذهبی بر کارهایش چیره شد. مهم‌ترین ساخته‌های او در این دوره عبارت‌اند از بالۀ آگُن (1957م)، کانتاتِ «مرثیه» (1958م) و «سرودهای سوگواری» (1966م). استراوینسکی تا 85 سالگی به آهنگ‌سازی ادامه داد. 

مآخذ

CE, 6th edition; EA, 2006; EB, 2008; GSE ; ME, 2008.
بخش موسیقی