اسپسی

اَسپَسی \ aspasi\ ، نام قبیله‌ای ایرانی در حوالی گَندهاره در زمان حضور اسکندر در این منطقه (آریان، 417؛ آلتهایم، 166). تنها اطلاعی که از قوم اسپسی داریم، این است که در کنار رود خواسپِس (در ایرانی باستان: * هواَسپه «دارندۀ اسب خوب»؛ کُنار امروزی) می‌زیستند (استرابن، 45-47؛ پُلوبیوس، 195؛ کورتیوس، 319 ؛ EIr.، ذیل «اسپسی) و در 327ق‌م در برابر حملات قوای اسکندر به‌شدت پایداری کردند. اینان پیش از رسیدن اسکندر، شهرشان را آتش زدند و به کوهستان پناه بردند. اما مقدونیها اسپسیان را دنبال کردند و بسیاری از آنان را کشتند. هنگامی که بطلمیوس فرمانروای قوم اسپسی را دید، به طرف او شتافت، اما چون بالا رفتن از کوه دشوار بود، ناگزیر از اسب پیاده شد. فرمانروا نیز با دیدن بطلمیوس به سوی او آمد و با نیزۀ خود ضربتی به او زد که به جوشن وی اصابت کرد و شکست. سپس بطلمیوس زخمی بر او وارد آورد و او را از پا در انداخت. با اینکه شهر اسپسیان سوخته بود، اسکندر به سردار خود، کراتِروس، دستور داد تا دیوار شهر را بازسازی کند و مردم منطقه و مقدونیانی را که به کار جنگ نمی‌آمدند، در آنجا سکنا دهد (آریان، 419-421). گفته شده است که قوم اَشوَکَۀ هندی با اسپسیان خویشاوند بوده‌اند. نام این قوم از ریشۀ اسپ است و به صورت هیپَسی نیز آمده است (نک‍ : اشپیگل، 564, n. 3؛ تارن، 170).

مآخذ

Altheim, F. & R. Stiehl, Geschichte Mittelasiens im Altertum, Berlin, 1970; Arrian, Anabasis of Alexandri, tr. P.A. Brunt, London, 1976, vol. I; Curtius, Quintus, History of Alexander, tr. J. Rolfe, London, 1976, vol. II; EIr.; Polybius, The Histories, tr. W. R. Paton, London, 1972, vol. III; Spiegel, F., Erânische Altertumskunde, Amsterdam, 1971, vol. II; Strabo, The Geography, tr. & ed. H. L. Jones, LCL, London/ Cambridge (MA), 1923-1936, vol. VII; Tarn, W. W., The Greeks in Bactria & India, Cambridge, 1951.
پرویز رجبی