اریوله

اُرْیوله [oryūle(a)]، شهری در استان آلیکانته، در جنوب شرقی اسپانیا که امروزه اُریئولا نامیده می‌شود. اریوله از شهرهای کهن اندلس است که به گفتۀ جغرافی‌نویسان قدیم، در ناحیۀ تُدمیر قرار داشته است. کلمۀ اریوله در زبان لاتینی به معنای زرین است. شهر کنونی در 48 کیلومتری جنوب غربی آلیکانته (مرکز استان) و 20 کیلومتری شمال شرقی مرسیه واقع شده است و با دریای مدیترانه حدود 24 کم‍ـ فـاصلـه دارد و راه آهن مرسیـه ـ الچـه از نزدیکی آن می‌گذرد. اریوله در دو طرف رودخانۀ سِگورا امتداد یافته، و در ناحیه‌ای بسیار حاصل‌خیز قرار گرفته است. در 1991م جمعیت آن 013،48 نفر برآورد شده است.
برخی منابع، قدمت شهر را به قرنها پیش از میلاد مسیح رسانده، و گفته‌اند که بعدها پایگاه و مرکز فرمانروایی رومیان بوده است. در جریان لشکرکشی مسلمانان به اندلس و تصرف ناحیۀ تدمیر، اریوله نیز که در آن زمان مرکز تدمیر بود، به تصرف نیروهای اسلام در آمد.
پس از حکومت عامریان و با کشته شدن عبدالرحمان بن منصور در 399ق، گروهی از جوانان صقلبیِ قرطبه از آنجا گریخته، به شرق اندلس روی آوردند. خیران عامری، یکی از این گریختگان در 403ق برخی نواحی از جمله المریه، مرسیه و اریوله را به تصرف درآورد و ساکنان بربر را از آنجا و دیگر شهرهای تدمیر بیرون کرد. زهیر عامری که به نیابت از خیران بر اریوله و مرسیه فرمان می‌راند، در جنگ با بادیس کشته شد و پس از آن فرمانروای غرناطه، عبدالعزیز بن منصور در 429ق، بر المریه، مرسیه و اریوله مسلط شد. در سومین حملۀ یوسف بن تاشفین به اندلس در 483ق/ 1090م، سپاهیان مرابطون شهرهای مرسیه و اریوله را در فاصلۀ سالهای 484 و 488ق تصرف کردند. پس از آن اریوله از جمله شهرهایی بود که در 519ق/ 1125م به تصرف آلفونسو درآمد.
در 540ق حکمران اریوله شهر را به عبدالرحمان بن طاهر مرابطی تسلیم کرد. مدتی کوتاه در نیمۀ همان سده اریوله پایتخت دولت مستقل کوچکی شد که قاضی احمد بن عبدالرحمان بن علی بن عاصم در آن حکومت می‌کرد. سرانجام مسیحیان به رهبری خایمۀ اول، شاه آراگون، در لشکرکشی خود به مرسیه، بر اریوله مسلط شدند و بدین‌سان به فرمانروایی 552 سالۀ مسلمانان در آنجا پایان داده شد. 
اریوله از مراکز اسقفی به شمار می‌آمده، و تاکنون نیز این موقعیت را حفظ کرده است. در این شهر یک کلیسای بزرگ به سبک معماری گوتیک وجود دارد که از سدۀ 14م برجای مانده است. شهر قبلاً دارای دانشگاهی نیز بوده که در 1835م بسته شده است. 
محصولاتی که از نواحی پیرامون اریوله به دست می‌آید، اینهاست: غلات، میوه و روغن. در این شهر همچنین کارخانه‌های تولید کنندۀ ابریشم، کتان و پشم و نیز مراکز رنگرزی، تولید روغن زیتون و تهیۀ آرد دایر است.* 

مآخذ

ابن خطیب، محمد، اعمال الاعلام، به کوشش لوی پرووانسال، بیروت، 1956م؛ ابن دلایی، احمد، ترصیع الاخبار و تنویع الآثار، به کوشش عبدالعزیز اهوانی، مادرید، 1965م؛ ابن عبدالمنعم حمیری، محمد، الروض المعطار، به کوشش احسان عباس، بیروت، 1984م؛ اخبار مجموعة، به کوشش ابراهیم ابیاری، قاهره، 1401ق/ 1981م؛ ادریسی، محمد، نزهة المشتاق، قاهره، 1972م؛ شکیب ارسلان، امیر، الحلل السندسیة، بیروت،1355ق؛ عنان،محمد عبدالله، دول الطوائف، قاهره، 1380ق/ 1960م؛ همو، عصر المرابطین و الموحدین، قاهره، 1383ق/ 1964م؛ یاقوت، بلدان؛ نیز:

Americana; Britannica, 1986; EI1; Great World Atlas, the Reader's Digest; WNGD.
مژگان نظامی