آریوستو

آریوسْتو [āriyosto]، لـودُویـکـو (1474-1533م/ 879- 939ق)، شاعر ایتالیایی که اساساً برای شعر حماسی خود «اُرلاندوی خشمگین» (رُلان خشمگین) شهرت دارد. این شعر را کامل‌ترین نمونۀ گرایشهای هنری و نگره‌های معنوی دورۀ نوزایی(رنسانس)ایتالیادانسته‌اند. او در مقام نمایش‌نامه‌نویس، در پیشرفت هنر نمایش نیز نقش داشت: نمایش‌نامه‌های وی که آثار درخشانی نیستند، نخستین نمونه‌های تقلید از کمدی لاتینی به زبانهای بومی بودند که مشخصۀ کمدی اروپایی شد.

خانوادۀ لودویکو، هنگامی که او 10 ساله بود، به فِرّارا زادگاه پدرش، رفتند و شاعر از آن پس خود را همواره فرّارایی می‌نامید. آریوستو از اوایل زندگی تمایلی به شعر پیدا کرد، اما چون پدرش برای او شغل قضا را در نظر گرفته بود، به اکراه به تحصیل حقوق پرداخت. سپس تا 1499م، وقت خود را صرف مطالعات ادبی کرد. لودویکو پس از مرگ پدرش، کُنت نیکُّلو، به عنوان پسر ارشد، ناگزیر شد رؤیای زندگی آرامی را که می‌خواست به تحصیل علوم انسانی اختصاص دهد از سر بیرون کند تا بتواند معاش 4 برادر و 5 خواهر خود را تأمین کند. او در 1502م وارد خدمات نظامی و درباری شد و تا بیش از 10 سال در این‌گونه مشاغل باقی ماند.
آریوستو تا این زمان شعرهای لاتینی زیادی سروده بود که متأثر از تیبولّوس و هُراس، شاعران رومی بود. مهارت فنی این شعرها را نمی‌توان با شعرهای شاعر و عالم برجستۀ همعصر او، پیِتْرو بِمْبو مقایسه کرد، اما حسّ شعری در آنها به مراتب ناب‌تر است. با این همه، آریوستو از حدود سال 1505م، روی «ارلاندوی خشمگین» کار می‌کرد و بقیۀ عمر خود را به بازبینی و ویرایش آن گذراند. نخستین‌بار، این کتاب در 1516م در ونیز منتشر شد. این چاپ و چاپ بعدی (فرارا، 1521م)، شامل 40 سروده است که در قالب بندهای 8 مصراعی (ترکیب‌بند مثمن) ساخته شده است و سنتی را دنبال کرده که از زمان بوکّاتْچو در سدۀ 14م تا دوران شاعران سدۀ 15م همچون پُلیتیانوس و ماتّئو ماریا بُیارْدو ادامه داشت.
«ارلاندوی خشمگین» ادامۀ مبتکرانۀ «ارلاندوی عاشق» سرودۀ بیاردو است. قهرمان این منظومه، ارلاندو، همان رلان، قهرمان حماسه‌های دورۀ معروف به دورۀ شارلمانْی است. شعر 3 هستۀ اصلی دارد که شماری رویدادها و موضوعات مختلف، برگرفته از سده‌های میانه پیرامون آنها گرد آورده شده است: عشق ارلاندو به آنجِلیکا، جنگ میان مسیحیها و کفار نزدیک پاریس، و داستان فرعی عشقی رودْجِرو و برادامانْته.
آریوستو از 1517 تا 1525م، 7 هجویۀ خود را (با نام «هجویه‌ها») به تقلید از «مواعظ» (هجویه‌های) هراس تصنیف کرد. نخستین هجویه (1517م)، دفاعیه‌ای ناب از شرف و استقلال نویسنده است؛ دومی فساد کلیسایی را به نقد می‌کشد؛ سومی دربارۀ ضرورت خودداری از جاه طلبی وعظ می‌کند؛ چهارمی به ازدواج می‌پردازد؛ پنجمی و ششمی احساسات شخصی شاعر را دربارۀ دور ماندن از خانواده‌اش به سبب خودخواهی اربابان وی توصیف می‌کند؛ هفتمی به عیوب اومانیستها اشاره دارد و اندوه شاعر را از اینکه اجازه نیافت آموزش ادبی خود را در جوانی تکمیل کند، نشان می‌دهد.
آریوستو تا 1525م، چندان پس‌انداز کرده بود که بتواند به فرارا بازگردد و در آنجا خانه و باغی بخرد.
سالهای آخر زندگی آریوستو در کنار همسر، برادر معلول و پسرش به کار باغداری و تجدیدنظر در «ارلاندوی خشمگین» گذشت. چاپ سوم شاهکارش (فرارا، 1532م)، شامل 46 قطعه شعر بود. در این آخرین شکل تجدیدنظر شده، سبک شاعر و تشخص شعری او که به شخصیتهای کتابش معنویتی ناب بخشیده است، سرانجام به کمال رسید. این کتاب چند ماه پیش از مرگش چاپ شد.    (112)