آریستیدس

آریسْتیدِس [ārīstīdes]، معروف به عادل (اش‍ سدۀ 5ق‌م)، دولتمرد و فرمانده آتنی و مؤسس اتحادیۀ دِلُسی که به پیدایش امپراتوری آتن منجر شد. 
دربارۀ آغاز زندگی آریستیدس چندان چیزی دانسته نیست. پیدا ست که وی در میان طرفداران مقاومت در برابر ایران شخصیت برجسته‌ای بود، ولی در 482ق‌م، احتمالاً به سبب مخالفتش با نقشۀ تِمیستوکلِس برای استفاده از نقرۀ رگۀ تازه‌ای از معدنهای لاوریُن در ساختن ناوگانی بزرگ، مطرود شد. آریستیدس در 480ق‌م به آتن فرا خوانده شد و در پیروزی بر ایرانیان در نزدیکی جزیرۀ سالامیس(480ق‌م) درخشید و فرماندهی سپاه آتن را در نبرد پلاته (479ق‌م) به‌عهده گرفت و ایرانیان را از یونان بیرون راند. سال بعد آریستیدس فرماندهی 30 کشتی آتنی را در ناوگان تحت فرماندهی پاوسانیاس اسپارتی برای آزاد کردن شهرهای یونانی قبرس و فتح بیزانس(بوزانتیُن) برعهده داشت. در اواخر آن سال، شهرهای شرقی یونانی سر از اطاعت اسپارت پیچیدند و در دِلُس، از طریق آریستیدس سرسپردگی خود را به آتن اعلام کردند. اتحادیۀ دلسی که برپایۀ نیروی دریایی آتن تشکیل شده بود و حس اعتمادی که آریستیدس الهام‌بخش آن بود، بزرگ‌ترین دستاورد وی بود. 
در این هنگام، تعیین مقدار خراجی که برعهدۀ هریک از اعضای اتحادیه بود، به آریستیدس محول شد و او این کار را بر مبنای آنچه ایرانیان در 493ق‌م در مورد یونیاییها اعمال کرده بودند، به انجام رساند و توانست رضایت همه را جلب کند. 
فرماندهی نظامی اتحادیه به کیمُن واگذار شد و دربارۀ کارهای بعدی آریستیدس، یا تاریخ وفات او هیچ اطلاع موثقی در دست نیست. این نظر که آریستیدس یک اصلاحگر دمکرات بوده، با این واقعیت که وی با میلتیادِس و کیمن، دشمنان کسانثیپتُس و اِفیالْتِس، رهبران دمکرات آتن ارتباط نزدیکی داشت، در تضاد است.     (100)