ارمنی، سرود کلیسایی

اَرْمَنی،سُرودِکِلیسایی [sorūd-e kelīsāyī-ye armanī]، موسیقی آوازی کلیسای ارمنی و اشعار دینی متن آن. قدیم‌ترین نمونه‌های ادبیات دینی ارمنی به سدۀ 4م، یعنی پس از مسیحی شدن مردم ارمنستان تعلق دارند. 
عوامل مختلفی در تکوین نیایش خاص ارمنیان مؤثر بوده است، از جمله اینکه دانشمند بزرگ ارمنی، قدیس مِسروپ ماشتُتس در حدود سال 401م الفبای ارمنی را ابداع، و بسیاری از متون مهم دینی را از زبانهای سریانی و یونانی ترجمه کرد. ابداع الفبای جدید موجب پیدایش ادبیاتی پر رونق شد که شعر دینی بخش مهمی از آن را تشکیل می‌داد. 
در سدۀ 12م/ 6ق جاثلیق (بَطریَرک) نِرسِس چهارم، ملقب به شنُرهالی (بزرگوار) موجد اصلاحاتی موسیقایی در سرودهای کلیسایی شد؛ گفته‌اند که او متون شعر و نغمه‌های سرود دینی را ساده، و به سبک موسیقی قومی نزدیک‌تر کرد. همچنین نرسس شماری شاراکان، یعنی سرود در تسبیح خداوند تصنیف کرد. مجموعۀ این سرودها حاوی تقریباً 1200 قطعه و بازمانده از حدود سال 1300م است که ظاهراً تا امروز بدون تغییر بر جا مانده است.
بنا بر روایتی کهن، اِچْمیادزین، پایتخت دینی ارمنستان و معدودی دیرهای دور افتاده، موثق‌ترین مراکز نقل شفاهی سرودهای کلیسایی بوده‌اند. دیر ارمنیان کاتولیک در سان‌لاتْساروی ونیز (تأسیس: 1717م) از مراکز مهم مطالعۀ موسیقی ارمنی است و گفته می‌شود که نغمه‌های سنتی ارمنی در آنجا با دقت حفظ شده است.     (101)