ارلئانیست

اُرْلِئانیسْت [orle’ānīst]، هریک از سلطنت‌طلبان‌مشروطه ـ خواه فرانسه در سده‌های 18 و 19م که هوادار شاخۀ ارلئان از خاندان بوربُن (اعقاب فیلیپ، دوک د،‍ اُرلئان، برادر کوچک لوئی چهاردهم) بودند. اوج قدرت این نهضت در طی سلطنت ژوئیۀ (1830- 1848م) لوئی ـ فیلیپ بود.
ارلئانیستها که ثروت بسیاری داشتند، از مدتها پیش، از مخالفان اصلی سلطنت بوربنها بودند. پس از شعله‌ور شدن آتش انقلاب، فیلیپ، دوک د،ارلئان، نام فیلیپ اِگالیته(برابری) را برگزید تـا افکار تند انقلابی‌اش را نشـان دهد و پسرش، لـوئی ـ فیلیپ در مقام دوکِ شارْتْر در زیر پرچم سه رنگ جمهوری جنگید. ارلئانیستها که در سالهای آخر انقلاب و عصر ناپلئون اعدام یا تبعید شده بودند، پس از بازگشت لوئی هجدهم به سلطنت، روی کار آمدند، اما این‌بار مشخصۀ آنها افکار لیبرالی و بورژوایی بود. هرچند لوئی هجدهم ناگزیر قانون اساسی را پذیرفته بود، ولی او و جانشینش شارل دهم مدعی بودند که حکومتشان ناشی از حق الاهی است و اعطای آزادی به رعایا منـوط بـه ارادۀ آنهـاست. از این‌رو اختلاف میان لِژیتیمیستها ــ هـواداران سلطنت شـاخۀ ارشـد خـاندان بـوربن ــ و ارلئانیستها اختلافی اسـاسی بود. میان ارلئانیستها و بُناپارتیستها ــ هواداران امپراتوری خاندان بنـاپارت ــ نیز مخالفتهایی وجود داشت، چون گروه اول علاوه بر مسـاوات، هـواخواه حفظ آزادیهای سیاسی در برابر قانون و در حیات اجتماعی بود، در حالی که گروه دوم از استبداد نظامی هواداری می‌کرد.
انقلاب ژوئیۀ 1830، لوئی ـ فیلیپ و ارلئانیستها را به قدرت رساند. شاخص‌ترین نمایندگان آنان کازیمیر پِریه؛ ژاک لافیت؛ آدلف تیِر؛ آلبِر، دوک دو برُی؛ و فرانسوا گیزو بودند. سرانجام ارلئانیستها به دو گروه محافظه‌کار (پریه و گیزو) و آزادی‌خواه (لافیت) تقسیم شدند؛ گروه نخست خواستار یکپارچگی سلسلۀ بوربن و محدودیت حق رأی بود و حزب آزادی‌خواه از انتشار آزادی‌خواهی در خارج و گسترش مترقیانۀ حق رأی دفاع می‌کرد. حزب اخیر به رهبری اُدیلُن بارو، پس از 1831م، در مجلس نمایندگان به جناح «سلطنت‌طلب چپ» معروف شد.
ارلئانیستها پس از سقوط سلطنت ژوئیه (1848م) و در طول جمهوری دوم و امپـراتوری دوم، از لـوئی ـ فیلیپ ـ آلبر، نوه و ولیعهد لـوئی ـ فیلیپ پشتیبانی می‌کردند. سقوط امپراتوری دوم در 1870م فرصت دیگری برای بازگشت سلطنت فراهم ساخت، ولی با آنکه ارلئانیستها و لژیتیمیستها در پی یافتن نامزد مشترکی برای سلطنت بودند، جمهوری سوم پا گرفت. پس از آنکه آخرین نسل ذکور شاخۀ ارشد خاندان بوربن در 1883م از میان رفت، بیشتر لژیتیمیستها در حمایتی بی‌حاصل از لوئی ـ فیلیپ ـ آلبر به ارلئانیستها پیوستند.    (100)