آرلکن

آرْلِکَن [ārlekan] (در ایتالیایی: آرلِکّینو)، از شخصیتهای اصلی و ثابتِ «کُمِدیا دِل‘ آرْتۀ» ایتالیایی که غالباً پیشخدمت خوش‌زبان و بذله‌گوی فردی متشخص، و عاشقِ دمدمی مزاج زن خدمتکار است. در سالهای نخستینِ «کمدیا» (اواسط سدۀ 16م/ 10ق)، آرلکن مستخدم حیله‌باز، حریص، خرافی و ترسویی بود که آهی در بساط نداشت و شکمش همیشه خالی بود. این شخصیت در اواخر سدۀ 17م، به صورت پیشخدمتی وفادار، صبور، ساده‌لوح و عاشق‌پیشه درآمد که این ویژگی غالباً برای او مشکل می‌آفرید، ولی وی با زرنگی و سرخوشیِ همیشگی‌اش خود را از معرکه نجات می‌داد. آرلکن به اصول اخلاقی پای‌بندی نداشت، ولی مزوّر و بدخواه هم نبود و برخلاف دیگر خدمتکاران کمدیا، کدورتی از کسی به دل نمی‌گرفت، یا در پی آن نبود که از کسانی که فریبش داده‌اند، انتقام بگیرد.

لباس آرلکن در اصل پیراهن و شلوار بلند روستایی، هر دو پر از وصله‌های رنگارنگ بود، اما بعدها به صورت لباس تنگ و چسبانی درآمد که با تکه‌هایی به شکل مثلث و مربع تزیین شده بود. او چوب‌دستی مخصوصی هم به دست می‌گرفت. صورتک سیاهی با سوراخهای ریز برای چشمها، و ابروانی کمانی و پرسشگر نیمی از چهره‌اش را می‌پوشاند؛ پیشانی چین‌خورده هم بر شدت این حالت می‌افزود و بر روی هم، این صورتک حالتی‌ شهوانی، مانند ساتیرهای یونان باستان، آب زیر‌کاهیِ گربه‌وار، و نوعی ساده‌لوحی شگفتی‌زده به او می‌داد.
نقش آرلکن که از سدۀ 16م در کمدیا رواج داشت، پس از منسوخ شدن کمدیا، در کارهای تئاتری دیگر ادامه یافت و در «کمدی ایتالیایی»که شکل‌فرانسوی شدۀ کمدیا بود،جایی مناسب یافت. جان ریچ انگلیسی در سدۀ 18م این نقش را در رقصهای همراه با پانتومیم ــ که ترکیبی از طرح سنتی کمدیا و داستانـی کلاسیک بود ــ وارد کرد. آرلکن شخصیت اصلی پانتومیمهایی بزن و بکوبی بود که در انگلستان و دیگر جاها به آرلکنی معروف‌اند.    (101)