ارگان

اُرِگان [oregān]، یا آریگِن، یکی از ایالتهای تشکیل‌دهندۀ ایالات متحدۀ آمریکا، واقع در شمال غربی این کشور بر کرانۀ اقیانوس آرام. ارگان که از طرف غرب رو به اقیانوس آرام است، از شمال به ایالت واشینگتن، از شرق به ایالت آیداهو و از جنوب به ایالتهای کالیفرنیا و نِوادا محدود می‌شود و مرکزش شهر سِیلِم است. این ایالت تقریباً مستطیل شکل است و طول آن از شرق به غرب حدود 650 کمـ ، و از شمال به جنوب حدود 480 کمـ است.
به هنگام نخستین سفرهای اکتشافی اروپاییان، قبایل اصلی سرخ‌پوست این منطقه عبارت بودند از شینوک، تیلاموک، یامِل، مُلالا، کلاکاماس، مولتْنوماه، کایوس، پایوت شمالی، یوماتیلا، نِزْپِرس(نه‌پِرسه)، باناک،کلاماث و موداک. نخستین سفیدپوستانی که از ساحل ارگان دیدار کردند، دریانوردانی اسپانیایی بودند که برای تسهیل تجارت دریایی با مشرق‌زمین راهی را در جهت شمال غربی جست‌وجو می‌کردند. در 1579م فرانسیس درِیک، دزد دریایی انگلیسی به نام ملکه الیزابت اول مدعی مالکیت این منطقه شد.
سرزمین ارگان تا حدود 2 سدۀ بعد که نیروهای اسپانیایی و انگلیسی از نو به اکتشاف و ادعاهای ارضی پرداختند، چندان مورد توجه اروپاییان نبود. در 1792م که سروان رابرت گرِی به دهانۀ رودخانۀ کلمبیا وارد شد، ایالات متحده ادعاهای مالکیت ساحل اقیانوس‌آرام در شمال‌غرب را به‌استناد داشتن حق اکتشاف در این ناحیه تثبیت کرد.
ارگان در1846م به‌طور رسمی و بر اساس معاهده‌ای با بریتانیا ــ که مرز شمالی فعلی را در °49 عرض شمالی تعیین می‌کرد ــ به ایالات متحده منضم شد. پیش از آن، در 1819م اسپانیا از ادعاهای مالکیت سرزمینهای شمال عرض جغرافیایی °42 (مرز امروزی کالیفرنیا و ارگان) به نفع ایالات متحده صرف‌نظر کرده بود. قلمرو اصلی ارگان بر اساس مصوبۀ 1848م کنگره تمامی سرزمین واقع در غرب خط‌الرأس قاره‌ای در کوههای راکی و اراضی واقع بین°42 و °49 عرض شمالی را شامل می‌شد. ارگان با مرزهای فعلی در1859م به عنوان سی‌وسومین ایالت به ایالات متحدۀ آمریکا پیوست.
این ایالت از نظر طبیعی بسیار متنوع است: از جنگلهای بارانی و مرطوب و کوهستانها و دره‌های حاصل‌خیز در ثلث مناطق غربی گرفته تا مناطق خشک و نامساعد بیابانهای شرقی. کوهها، جلگه‌ها، دشتها و دره‌های این منطقه از نظر سن و جنس زمین متفاوت هستند. قسمت اعظم این ایالت در حوضۀ آبگیر رودخانۀ کلمبیا و شاخۀ اصلی آن، یعنی رود اسْنِیک قرار دارد. رودخانه‌های واقع در دامنه‌های غربی کوههای ساحلی مستقیماً به اقیانوس آرام می‌ریزند. 
آب و هوای ارگان از وضعیت ثابت معتدل و دریایی در قسمت ساحلی گرفته تا وضعیت بری و خشک با دماهای بسیار بالا در قسمتهای داخلی، در نوسان است. موقعیت ارگان نسبت به اقیانوس، مسیر معمول باد و طوفان و موقعیت طبیعی و ارتفاع آن مهم‌ترین عوامل تعیین‌کنندۀ آب و هوا در این ایالت است.
اسکان ارگان درآغاز اساساً توسط مهاجران‌آمریکایی صورت گرفت که در مزارع بزرگ در درۀ حاصل‌خیز وِلَمِت اقامت گزیدند و موجب گسترش صنعت چوب‌بری در کوههای پوشیده از جنگل غربی شدند. در 1980م حدود 87٪ از جمعیت این ایالت در شهرستانهای واقع در غرب کوههای کَسْکِید و حدود 65٪ در 4 شهر بزرگ منطقه: پورتلند، یوجین، سیلم و مِدفِرد زندگی می‌کردند. رنگین‌پوستان این ایالت تنها حدود 5٪ از کل جمعیت را تشکیل می‌دهند.
اقتصاد ارگان به‌طور سنتی مبتنی بر منابع و ذخایر طبیعی آن است که عمدتاً به جنگلها و مزارع بستگی دارد. فرآورده‌های دامی، بیشتر گوشت گاو و گوساله، حدود نیمی از کل ارزش تولیدات کشاورزی و دامی این ایالت را تشکیل می‌دهد. گندم، انواع سبزی و میوه محصولات‌اصلی به‌شمار می‌روند. صید ماهی آزاد و صدف‌داران اساس صنعت ماهی‌گیری را تشکیل می‌دهد. استخراج معدن در ارگان اساساً به کانیهای غیرفلزی مانند شن و ماسه، سیمان و پومیس (سنگ پا) محدود می‌شود، هرچند تنها معدن نیکل کشور نیز در همین ایالت است. تولید فرآورده‌های جنگلی، نظیر الوار، تخته سه‌لا، نئوپان، خمیرچوب و کاغذ مهم‌ترین صنعت ارگان به‌شمار می‌رود. تهیۀ محصولات غذایی و صنایع فلزی ــ به‌ویژه آلومینیم ــ به موازات توسعۀ منابع برق، احداث لوله‌های گاز طبیعی و وجود آب فراوان گسترش یافته است. چشم‌اندازهای طبیعی و امکانات تفریحی در قسمتهای ساحلی و کوهستانی به‌طور روزافزون گردشگران را به این ایالت جلب کرده است.
ارگان دارای دو بزرگ‌راه بین ایالتی و شبکۀ راههای آهن است. پورتلند که در محل تلاقی دو رودخانۀ کلمبیا و ولمت قرار دارد، بزرگ‌ترین بندر ایالت، و دارای فرودگاهی بین‌المللی است.
ارگان به عنوان یکی از مناطق نسبتاً جدید در ایالات متحده به اندازۀ مناطق با سابقه‌تر و پرجمعیت‌تر توسعۀ فرهنگی نیافته است. فعالیت‌هنری در پورتلند، سیلم و شهرهای‌بزرگ دانشگاهی متمرکز است. دانشگاه ایالتی ارگان در کُروَلِس و دانشگاه ارگان در یوجین از مهم‌ترین دانشگاههای این ایالت به حساب می‌آیند. رخدادهای مردمی، مانند بازی کمنداندازی، جشن کنده غلتانی و جشنواره‌های گوناگون همه‌ساله در تمامی شهرهای این ایالت برگذار می‌شود. مساحت ایالت ارگان 419‘251 کمـ 2 است. 
جمع‍ ‌(برآورد 2006م): 957‘686‘ 3 تن.    (105)