ارفع

اَرْفَع [arfaʾ]، حسن (1274 - 1362ش/ 1895 - 1983م)، از فرماندهان نظامی و از رؤسای ستاد ارتش ایران. در تفلیس به دنیا آمد. پدرش رضا ارفع (شاهزاده ارفع‌الدوله) و مادرش نیمه ‌انگلیسی ـ نیمـه روس بـود. حسن ارفع در فـرانسـه و در ترکیۀ عثمانی تحصیل کرد و مصادف با نخستین سال جنگ جهانی اول (1293ش/ 1914م) به خدمت ارتش ایران درآمد؛ در 1305ش، به عنوان وابستۀ نظامی ایران در انگلستان، به لندن رفت؛ در سفر رضاشاه به ترکیه، جزو همراهان او بود. او به مقامات نظامی مختلفی، از جمله بازرسی کل نیروهای سواره نظام و زرهی، فرماندهی واحدهای نظامی و سرانجام، در 1323ش ریاست ستاد مشترک رسید. 

در 1324ش که احمد قوام به نخست‌وزیری رسید، ارفع از کار برکنار، و دستگیر شد. رقیب او، حاجعلی رزم‌آرا به منظور آغاز عملیات جدیدی در آذربایجان، به جای وی منصوب گردید. او پس از 7 ماه بازداشت آزاد شد، اما از آن پس از صحنۀ فعالیت نظامی عملاً بیرون رفت. 
ارفع با چپ‌گرایان به شدت مخالف بود و با مقامات انگلیسی مناسبات نزدیک داشت. در حکومت کوتاه‌مدت حسین علاء (اسفند 1329- اردیبهشت 1330) وزیر راه بود. او از کودتای فضل‌الله زاهدی بر ضد حکومت دکتر محمد مصدق فعالانه حمایت کرد. از 1336 تا 1341ش، به ترتیب، سفارت ایران در ترکیه و پاکستان را برعهده داشت. در1341ش به ایران بازگشت و در 1343ش بازنشسته شد. آخرین درجۀ نظامی او سرلشکری بود. ارفع در اطراف تهران مزرعه‌ای ترتیب داد و به دام‌پروری پرداخت. سپس از ایران رفت و در 1362ش در مونت کارلو درگذشت. او به‌چندزبان تسلط داشت و خاطرات‌نظامی ـ سیاسی خود را با عنوان در خدمت پنج سلطان (لندن، 1964م؛ ترجمۀ فارسی، تهران، 1337ش) به زبان انگلیسی انتشار داد.■    (154)