ارشمیدس، قانون

اَرَشْمیدُس، قانون [qānūn-e arašmīdos]، قانون فیزیکیِ «شناوری» که در قرن 3ق‌م توسط ارشمیدس، ریاضی‌دان و مخترع یونانی کشف شد و بنا بر آن، بر هر جسمی که تمامی یا قسمتی از آن در سیالی (مایع یا گاز) شناور شود، نیرویی به اندازۀ وزن سیال جابه‌جا شده به طرف‌بالا وارد خواهدشد. حجم سیال جابه‌جا شده برای جسمی که کاملاً در سیال شناور شود، برابر با حجم خود جسم، و برای جسمی که قسمتی از آن در سیال شناور شود، مساوی با حجم قسمتِ فرورفته در سیال است. وزن سیال جابه‌جا شده با اندازۀ نیروی شناوری برابر است. نیروی شناوری که از طرف مایع یا گاز بر جسم شناور وارد می‌شود، نیز از نظر اندازه برابر، و از نظر جهت، مخالف با وزن جسم است؛ درنتیجه جسم نه به طرف بالا، و نه به طرف پایین حرکت می‌کند. وقتی کشتی به دریا انداخته می‌شود، تا جایی در آب فرو می‌رود که وزن آبِ جابه‌جا شده با وزن خود کشتی برابر شود. هرچه بار کشتی بیشتر باشد، بیشتر در آب فرو می‌رود و نیروی شناوری در هر لحظه با وزن کشتی و بار درون‌آن مقابله می‌کند. اگر وزن شیئی کمتر از نیروی شناوری باشد، جسم در سیال بالا می‌آید، مانند قطعه چوبی که زیر آب رها شود، یا بالونی که با هلیم پرشده باشد و در هوا رها شود.
جسمی‌که وزن‌آن بیشتر از نیروی‌شناوری باشد، اگرچه در سیال فرو می‌رود، ولی وزن ظاهری آن به اندازۀ نیروی شناوری کاهش می‌یابد. درواقع، در بعضی از اندازه‌گیریهای بسیار دقیق باید کاهش وزن در هوا را نیز به حساب آورد. 
شناور شدن به سبب آن است که فشار سیال با افزایش عمق، بیشتر می‌شود. از این‌رو، فشار سیال بر قسمتهای تحتانی جسمی که کاملاً در سیال غوطه‌ور شده است، بیشتر از فشار در سطوح بالایی آن است. نیروی شناوری همواره به سوی بالا، یعنی در خلاف جهت نیروی جاذبه است. این نیرو در حقیقت برآیند همۀ نیروهایی است که بر اثر فشار سیال بر جسم وارد می‌شود.     (128)