آرخن

آرْخُن [ārxon]، در آیین گنوستیکی، هر یک از قدرتهای حاکم بر جهان که به وسیلۀ دِمیورْگوس، خدایی مادون، هم‌زمان با عالم مادی خلق شده‌اند. گنوستیکها ثنوی مذهبانی بودند معتقد به اینکه ماده شر، و روح خیر است و رستگاری به واسطۀ علم باطنی یا گنوسیس (معرفت عرفانی) حاصل می‌شود.
چون گنوستیکهای سده‌های 2 و 3م که عموماً از بطن مسیحیت سرچشمه گرفته بودند، عالم مادی را تماماً شر یا حاصل خطا تلقی می‌کردند، آرخنها را قدرتهای شریر می‌دانستند. شمار آرخنها 7 یا 12 بود و آنها را با 7 سیارۀ عهد باستان یا 12 برج منطقة‌البروج یکی می‌دانستند. گاهی نیز دمیورگوس و آرخنها را خدا، فرشتگان و قوانین عهد عتیق می‌شمردند و به آنها اسامی عبری می‌دادند. آرخنها غالباً زندانبانانی تصور شده‌اند که بارقۀ الاهی را در نفوس انسانهای اسیرِ خلقت مادی، محبوس کرده‌اند. منظور از گنوسیسی که از قلمرو نور الاهی در آن سوی جهان، و به واسطۀ تجلی الاهی(آیُن) یا مسیح فرستاده شد، آن بود که گنوستیکهای تشرف یافته را قادر سازد تا از افلاک آرخنها بگذرند و وارد حیّز نور شوند.     (204)