آرتایوس کاپادوکیایی

آرِتایوسِ کاپّادوکیایی [āretāyūs-e kāppādokiyāyī] (اش‍ سدۀ 2م)، پزشک یونانی اهل کاپادوکیا که در رم و اسکندریه طبابت می‌کرد. او که جنبش احیای تعالیم بقراط را رهبری کرد، از نظر بهره‌گیری از مشاهدات بالینی دقیق و اخلاق پزشکی، تالی این پدر علم طب به‌شمار می‌رفت. او در کل هوادار مکتب پنوماتیک بود که سلامت را ناشی از «هوای حیاتی» یا پنوما می‌دانست. پیروان این مکتب تصور می‌کردند که عدم تعادل در اخلاط چهارگانه ــ خون، بلغم، صفرا و سودا ــ هوای حیاتی را مختل می‌سازد و موجب ضربان غیرعادی نبض می‌شود؛ ولی آرتایوس در کار پزشکی عملاً التقاطی بود، چون از روشهای مکتبهای مختلف بهره می‌گرفت.
آرتایوس پس از مرگ تا 1554م به کلی فراموش شد، تا اینکه دو نسخۀ خطی از کتابهایش: «در باب علتها و نشانه‌های بیماریهای حاد و مزمن» (در 4 ج) و «در باب درمان بیماریهای حاد و مزمن» (در 4 ج)، هر دو به گویش ایونی، به دست آمد. این کتابها نه تنها حاوی توصیفهایی نمونه از ذات الجنب، دیفتری، کزاز، ذات‌الریه، آسم و صرع است، بلکه در عین حال، نشان می‌دهد او نخستین کسی بود که میان فلج مغزی و نخاعی فرق می‌گذاشت. وی نخستین‌بار بیماری قند را دیابت نامید (دیابت از کلمه‌ای یونانی به معنای سیفون گرفته شده که نشان‌دهندۀ تشنگی مفرط و دفع زیاد مایعات در میان این بیماران است) و نخستین گزارش روشن دربارۀ این بیماری را ارائه داد.    (100)