آرائوکانیاییان

آرائوکانیاییان [ārāʾūkāniyāyiyān]،گروهی‌ازسرخ‌پوستان آمریکای جنوبی که در آب و هوای معتدل دره‌های حاصل‌خیز و آبخیزهای آرائوکانیا (شیلی مرکزی) زندگی می‌کنند.
به هنگام ورود اسپانیاییها به شیلی، بیشتر قسمتهای شیلی مرکزی محل سکونت جمعیتهای پراکندۀ کشاورزان آرائوکانیایی بود. پیش از حملۀ اسپانیاییها، آرائوکانیاییان تنها در محدودۀ هر دهکده همبستگی سیاسی یا فرهنگی داشتند، اما اسپانیاییها آنها را از نظر جغرافیایی به 3 گروه تقسیم کردند: پیکونْچه در شمال، ماپوچه در دره‌های میانه، و اوئی ییچه در جنوب. 
نخستین آرائوکانیاییانی که با اسپانیاییها روبه‌رو شدند (ح 1536م/ ح 943ق)، مردم پیکونچه بودند که قرنها زیر نفوذ فرهنگی یا سلطۀ امپراتوری اینکا می‌زیستند و چون به حاکمیت خارجیان عادت داشتند، در برابر اسپانیاییها کمتر مقاومت کردند. آنان تا پایان سدۀ 17م در جامعۀ اسپانیایی جذب، و جزئی از جمعیت روستایی شدند. مردمان جنوبی یا اوئی ییچه‌ها کم‌جمعیت‌تر و پراکنده‌تر از آن بودند که مدت درازی در برابر اسپانیاییها پایداری کنند. آنان هم مانند پیکونچه‌ها در جمعیت اسپانیاییان شیلی مستحیل شدند.
مردم ماپوچه در دره‌های مرکزی پرجمعیت‌تر، و در برابر استیلای خارجی ناشکیباتر از بقیه بودند. ماپوچه‌ها در برابر تهدید اسپانیاییان اتحادیۀ وسیعی فراتر از سطح دهکده‌ها پدید آوردند، استفاده از اسب را در جنگ آموختند و در زد و خوردهایی معروف به جنگهای آرائوکانیایی، به مدت 350 سال در برابر سلطۀ اسپانیا بر شیلی پایداری کردند. 
هنگامی که لشکر پذرو دِ والْدیویا شیلی مرکزی را اشغال کرد و در 1541م سانتیاگو را بنیاد نهاد، با مقاومت نیرومند ماپوچه‌ها روبه رو شد و سرانجام، در 1553م از ماپوچه‌ها به فرماندهی لائوتارو شکست خورد. در پی این پیروزی، ماپوچه‌ها تقریباً سانتیاگو را تسخیر کردند، اما مرگ لائوتارو در میدان جنگ و شیوع آبله در میان سرخ‌پوستان، اسپانیاییها را نجات داد. کائوپُلیکان، فرمانده بعدی به جنگ ادامه داد تا اینکه به نیرنگ گرفتار، و در 1558م اعدام شد. 
پس از شکست ماپوچه‌ها، آنان پیمانی با دولت شیلی امضا کردند و در محوطه‌هایی دورتر، در جنوب جای داده شدند. امروزه بسیاری از ماپوچه‌ها در قرارگاهها و شهرهای شیلی و آرژانتین زندگی می‌کنند.    (100)